هرآنچه باید درباره تجهیزات برق ساختمان بدانید
در هر ساختمان یا محل کار، برای انجام فعالیتهای مختلف از برق استفاده میکنیم. اما برق همیشه در دسترس نبوده و از یک منبع مرکزی به ساختمان منتقل شده است؛ این فرآیند همان برقکشی ساختمان است که توسط تکنسین برق انجام میشود.
معرفی تجهیزات برق ساختمان
برقکشی ساختمان با استفاده از تجهیزات برق ساختمان مختلف صورت میگیرد، تجهیزاتی که ممکن است شناخت کاملی از آنها نداشته باشیم. این کار کاملاً تخصصی است و باید توسط یک تکنسین برق حرفهای و با رعایت اصول ایمنی انجام شود تا سیستم برق به شکل صحیح و استاندارد نصب شود و خطرات احتمالی برای افراد به حداقل برسد.
تجهیزات برق ساختمان به تمامی وسایلی گفته میشود که بعد از کنتور برق نصب و استفاده میشوند. به عبارتی، هر تجهیزی که قبل از کنتور برق باشد، جزو شبکه برق شهری محسوب میشود و مسئولیت و عملکرد آن متفاوت است. تمرکز ما در این مطلب بر روی تاسیسات برق ساختمان و تجهیزات آن است.
دستهبندی تجهیزات برق ساختمان به صورت کلی شامل موارد زیر است:
-
تولیدکننده برق: شامل ژنراتورها و UPSها برای تأمین برق اضطراری
-
انتقالدهنده برق: شامل کابلها و هادیها برای انتقال انرژی
-
مصرفکننده برق: مانند موتورهای الکتریکی، تلویزیون و سایر وسایل برقی
-
تجهیزات اندازهگیری و کنترل: شامل کلیدها، مولتیمترها و سیستمهای کنترل هوشمند
در این مطلب قصد داریم به طور ویژه دو گروه مهم تجهیزات برق ساختمان را بررسی کنیم:
-
تجهیزات عمومی انتقالدهنده
-
تجهیزات عمومی اندازهگیری و کنترل
آشنایی با این تجهیزات به مهندسین برق، تکنسینها و حتی کاربران خانگی کمک میکند تا انتخاب و استفاده صحیحی از سیستم برق ساختمان داشته باشند و امنیت و کارایی سیستم برقی را افزایش دهند.
تجهیزات عمومی انتقالدهنده در برق ساختمان
یکی از مهمترین تجهیزات برق ساختمان که نقش اساسی در انتقال انرژی الکتریکی دارند، هادیها و کابلها هستند. شناخت و انتخاب درست این تجهیزات برای سیمکشی ساختمان اهمیت بالایی دارد، زیرا بدون درک ویژگیهای آنها امکان سفارش یا استفاده صحیح وجود ندارد.
هادیها
هادیها تجهیزاتی هستند که انرژی الکتریکی را انتقال میدهند و در سیمها و کابلها به کار میروند. برای انتخاب هادی مناسب، چهار فاکتور اصلی را باید مدنظر قرار داد:
-
مقطع هادی (mm²): این بخش همان قسمت فلزی سیم است که میتواند از مس، آلومینیوم، آلیاژها یا فولاد ساخته شود. سطح مقطع هادی بر جریان قابل عبور و مقاومت آن تأثیر مستقیم دارد.
-
مفتول یا رشتهای بودن:
-
سیمهای مفتولی یکپارچه و دارای هدایت بالاتر هستند و طبق مقررات ملی تا مقطع ۱۰ میلیمتر مربع باید از نوع مفتولی استفاده شود.
-
سیمهای رشتهای از چند رشته نازک ساخته شدهاند و انعطافپذیری بیشتری دارند.
-
-
رنگ سیم: رنگ سیمها نقش حفاظتی دارد؛ به عنوان مثال، سیم سبز-زرد برای ارت حفاظتی استفاده میشود و رعایت رنگها مطابق استانداردهای ملی ضروری است.
-
جنس هادی: مس رایجترین جنس هادی است، اما آلومینیوم، نقره و آلیاژهای مختلف نیز کاربرد دارند.
کابلها
کابلها برای انتقال جریانهای بالاتر از سیمها استفاده میشوند و استانداردها (مانند IEC) توصیه میکنند که برای مقاطع بالاتر از ۱۶ میلیمتر مربع حتماً از کابل استفاده شود. مشخصات مهم کابلها شامل موارد زیر است:
-
مقطع هادیها (mm²): مانند سیمها، مقطع هادی کابل تعیینکننده ظرفیت جریان و مقاومت آن است.
-
تعداد هادیها: کابلها میتوانند تک رشته، دو رشته، چهار رشته و… باشند؛ برای مثال کابل دو رشته معمولاً در برق تکفاز کاربرد دارد.
-
جنس عایق: عایقها میتوانند از PVC، پلیاتیلن یا چند لایه باشند و نقش مهمی در حفاظت الکتریکی و مکانیکی دارند.
-
جنس هادی: همانند سیمها، جنس هادی میتواند مس، آلومینیوم یا ترکیبی از آنها باشد.
-
حفاظت و متعلقات: برخی کابلها دارای حفاظت مکانیکی یا الکتریکی اضافه هستند تا ایمنی و دوام بیشتری داشته باشند.
شناخت این ویژگیها به شما کمک میکند تا هنگام سفارش یا خرید سیم و کابل، انتخاب صحیح و مطابق با استاندارد داشته باشید و از مشکلات ناشی از انتخاب نادرست جلوگیری شود.
تجهیزات عمومی کنترل و حفاظتی در برق ساختمان
یکی از بخشهای مهم تجهیزات برق ساختمان، تجهیزات کنترل و حفاظتی هستند که وظیفه مدیریت جریان برق و محافظت از سیستم و کاربران را بر عهده دارند. مهمترین این تجهیزات شامل کلیدها، فیوزها، پریزها و چراغها میشوند.
1. کلیدها
کلیدها وظیفه قطع و وصل جریان برق و همچنین حفاظت مدارها را دارند. سه پارامتر اصلی کلیدها عبارتاند از:
-
وظیفه کلید: کنترل جریان و حفاظت مدار
-
آمپراژ کلید: میزان بار نامی که کلید قادر به انتقال آن است؛ برای مثال، کلیدهای تکپل و دوپل معمولاً تا ۱۰ آمپر را میتوانند قطع و وصل کنند.
-
پارامترهای اتصال کوتاه و خطا: توانایی کلید در محافظت از مدار در شرایط اضطراری
2. فیوزها
فیوزها از مهمترین وسایل حفاظتی برق ساختمان هستند و هم از سیستم و تجهیزات و هم از جان افراد محافظت میکنند. نکات کلیدی فیوزها شامل:
-
روش کار: نحوه نصب و عملکرد فیوز؛ برخی داخل فشنگ و برخی داخل پایه کلید قرار میگیرند.
-
آمپراژ: میزان بار نامی که فیوز میتواند تحمل کند.
-
سایز: فیوزها در چند سایز اصلی موجود هستند (به جز فیوزهای فشنگی که بر اساس پایه سرپیچ دستهبندی میشوند).
-
منحنی زمان-جریان: مشخصکننده نحوه عملکرد فیوز و تشخیص نوع خطا
3. پریزها
پریزها وظیفه توزیع برق و اتصال دستگاهها را دارند و انواع مختلفی دارند. پارامترهای مهم پریزها شامل:
-
وظیفه: نوع پریز مانند برق، تلفن، شبکه کامپیوتری، آنتن و غیره
-
تعداد خروجی و فازهای متصل: تعیین میکند چند خروجی و چند فاز به پریز متصل است
-
حداکثر توان قابل تحویل: مقدار باری که میتوان به پریز وصل کرد (مثلاً پریزهای خانگی معمولاً تا 16 آمپر را پشتیبانی میکنند)
4. چراغها و لامپها
چراغها و لامپها بخشی از تجهیزات روشنایی ساختمان هستند و دو پارامتر اصلی دارند:
-
تیپ چراغها: محل نصب و نوع استفاده از چراغ تعیینکننده تیپ آن است
-
تعداد و توان مصرفی لامپها: میزان مصرف برق بر حسب وات و نوردهی بر حسب لومن یا لوکس
همه این تجهیزات باید توسط تکنسین برق حرفهای و با رعایت کامل اصول ایمنی نصب و راهاندازی شوند، زیرا عدم رعایت نکات ایمنی میتواند منجر به آسیب به تجهیزات یا خطر برای افراد شود.
تجهیزات سیستم اعلام حریق در ساختمان
آتشسوزی یکی از خطرناکترین حوادثی است که میتواند در ساختمانهای مسکونی، اداری، تجاری، صنعتی، انبارها و کارخانهها رخ دهد. برای کاهش خسارات و حفظ جان افراد، استفاده از سیستمهای اعلام حریق ضروری است. این سیستمها با اطلاعرسانی سریع، به افراد حاضر در محیط زمان کافی برای ترک ساختمان میدهند.
انواع سیستمهای اعلام حریق
-
سیستم اعلام حریق دستی:
این نوع سیستم ساختاری ساده دارد و افراد با مشاهده حریق، به صورت دستی زنگ هشدار را فعال میکنند. -
سیستم اعلام حریق اتوماتیک:
سیستمهای اتوماتیک به صورت هوشمند و خودکار، آتشسوزی را تشخیص داده و آژیر هشدار را فعال میکنند. این سیستمها قابلیت ارسال اطلاعرسانی به پایگاههای آتشنشانی را نیز دارند و در کاهش زمان واکنش بسیار موثر هستند.
تجهیزات اصلی سیستم اعلام حریق
-
دتکتور دود و حرارت:
دتکتورها سنسورهای حساس به ذرات دود و افزایش دما هستند و هنگام تشخیص دود یا حرارت ناشی از آتشسوزی، سیستم را فعال میکنند. -
آژیر خطر:
پس از فعال شدن دتکتورها، آژیر خطر به صدا در میآید تا افراد حاضر در محیط را از وقوع حریق مطلع کند و امکان خروج امن فراهم شود.
استفاده از سیستمهای اعلام حریق اتوماتیک و دتکتورهای پیشرفته، باعث افزایش امنیت ساختمان و کاهش خسارات جانی و مالی میشود.
استابلایزر و اهمیت آن در برق ساختمان
نوسانات برق یکی از مشکلات رایج در ساختمانهاست که میتواند به تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی آسیب وارد کند. دستگاههای هوشمند و حساس، به ویژه وسایل پرخرج و گرانقیمت، در معرض خطر آسیب ناشی از ولتاژ نامناسب و نوسان جریان برق قرار دارند.
استابلایزر (Stabilizer) یک دستگاه محافظ منحصر به فرد است که جریان ورودی برق ساختمان را دریافت کرده و نوسانات آن را اصلاح میکند. به این ترتیب، جریان پایدار و ایمن به تجهیزات برقی منتقل میشود و از آسیب دیدن وسایل جلوگیری میکند.
استفاده از استابلایزر به ویژه برای لوازم خانگی، تجهیزات اداری، سیستمهای صوتی و تصویری، کامپیوترها و تجهیزات شبکه ضروری است تا طول عمر دستگاهها افزایش یافته و خسارات ناشی از نوسانات برق به حداقل برسد.
سیستم هوشمندسازی برق ساختمان
سیستم هوشمند برق ساختمان امکان کنترل و مدیریت تمام تجهیزات برقی و روشنایی را به صورت خودکار و از راه دور فراهم میکند. برای راهاندازی این سیستم، استفاده از تجهیزات ویژهای مانند ترموستات هوشمند، کلید و پریز هوشمند، پنل مرکزی، سنسورها و ماژولها ضروری است.
1. ترموستات و سنسورهای هوشمند
ترموستات هوشمند وظیفه کنترل دما و مدیریت سیستمهای سرمایشی و گرمایشی را دارد. این ترموستاتها با کنترل جریان برق یا گاز، کولرها، بخاریها و پکیجهای هوشمند را تنظیم کرده و امکان کنترل از راه دور دما را فراهم میکنند. استفاده از ترموستات هوشمند علاوه بر راحتی، باعث صرفهجویی در مصرف انرژی و کاهش هزینهها میشود.
2. کلید و پریز هوشمند
کلید و پریزهای هوشمند امکان روشن و خاموش کردن وسایل برقی و لامپها از راه دور را فراهم میکنند. این کلیدها با استفاده از اپلیکیشن موبایل یا پنل مرکزی کنترل میشوند و میتوان زمان روشن و خاموش شدن دستگاهها را برنامهریزی کرد. استفاده از کلید و پریز هوشمند باعث افزایش طول عمر وسایل برقی و لامپها میشود، زیرا از روشن ماندن طولانی و حالت آمادهبهکار جلوگیری میکند.
3. پنل مرکزی هوشمند
پنل مرکزی هوشمند یک صفحه لمسی است که روی دیوار نصب میشود و امکان کنترل تمام تجهیزات هوشمند ساختمان را فراهم میکند. از طریق پنل میتوان دما، روشنایی، وضعیت وسایل برقی و لامپها را مدیریت کرد. برای کنترل خارج از ساختمان نیز میتوان از اپلیکیشن موبایل استفاده کرد.
4. سنسورهای هوشمند
سنسورهای هوشمند حرارت، برودت و حرکت افراد را تشخیص میدهند و با ارسال اطلاعات به ماژولها، سیستمهای سرمایشی، گرمایشی و روشنایی را به صورت خودکار تنظیم میکنند.
5. ماژولها و ماژول KNX
برای راهاندازی سیستم هوشمند، علاوه بر تجهیزات بالا، استفاده از ماژولها ضروری است. ماژولها وظیفه دریافت اطلاعات از سنسورها، تنظیمات کاربران و کنترل وسایل برقی هوشمند را بر عهده دارند.
ماژول KNX یک سیستم باز است که امکان ارتباط بین تجهیزات هوشمند برندهای مختلف را فراهم میکند و از طریق آن میتوان سیستم مدیریت مرکزی ساختمان هوشمند را کنترل کرد.
استفاده از این تجهیزات، علاوه بر راحتی و امنیت، باعث صرفهجویی در مصرف انرژی، کاهش هزینهها و افزایش طول عمر تجهیزات برقی ساختمان میشود و نصب آنها باید توسط تکنسینهای حرفهای برق ساختمان انجام گیرد.
لولهها و متعلقات سیمکشی برق ساختمان
برای انجام سیمکشی ایمن و استاندارد در ساختمان، استفاده از تجهیزات مناسب سیمکشی ضروری است. انتخاب درست این تجهیزات براساس نقشه برق ساختمان، دانش فنی و تجربه برقکار انجام میشود تا هم ایمنی رعایت شود و هم عملکرد سیستم برق بهینه باشد.
تجهیزات اصلی سیمکشی ساختمان
-
انواع لوله برق: شامل لوله خم سرد، لوله خرطومی فلزی و پلاستیکی، و لوله فلکسی برای هدایت و محافظت سیمها.
-
جعبه تقسیم: برای جمعآوری و سازماندهی اتصالات داخلی سیمها.
-
ترانکینگ و داکت سیم و کابل: برای محافظت از سیمها، نظمدهی و زیبایی سیمکشی ساختمان.
-
بستها: شامل گلند، بست لوله (گیره دیواری) و بست کمربندی برای تثبیت و نگهداری لولهها و کابلها.
اهمیت کیفیت تجهیزات
استفاده از تجهیزات سیمکشی برق باکیفیت، نقش مهمی در افزایش ایمنی ساختمان و طول عمر سیستم برق دارد. بهتر است از سیم و کابل، لامپ، چراغ، لوله برق، ترانکینگ و داکتهای برندهای معتبر استفاده شود تا خطرات ناشی از اتصال کوتاه، نوسان برق و آسیب به تجهیزات به حداقل برسد.
خرید تجهیزات استاندارد و باکیفیت علاوه بر افزایش ایمنی، باعث بهبود عملکرد و زیبایی سیمکشی برق ساختمان نیز میشود.
