آموزش تست باتری ماشین

چطور باتری ماشین شارژ می‌شود؟

باتری ماشین در زمان روشن بودن خودرو توسط دینام شارژ می‌شود. دینام با استفاده از حرکت موتور، انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند. این برق تولیدشده از طریق کابل‌ها و ترمینال‌های باتری خودرو عبور کرده و باعث می‌شود باتری دوباره شارژ شود تا بتواند در استارت بعدی و تأمین برق تجهیزات خودرو (چراغ‌ها، سیستم صوتی، ECU و…) نقش خود را به‌درستی انجام دهد.

امروزه انواع باتری خودرو مثل باتری سربی-اسیدی (معمول‌ترین نوع در ماشین‌ها)، باتری اتمی (MF) و باتری لیتیوم یون استفاده می‌شود. هر کدام از این باتری‌ها مشخصات فنی و شرایط شارژ مخصوص خود را دارند و بهتر است شارژ یا تعویض آن‌ها طبق توصیه سازنده و توسط متخصص باتری خودرو انجام شود تا به سلول‌های داخلی باتری آسیبی نرسد.

ولتاژ نرمال باتری ماشین چقدر است؟

وقتی باتری ماشین کاملاً شارژ باشد، مولتی‌متر چند ولت باید نشان دهد؟

• در حالت خاموش بودن موتور، یک باتری سالم و شارژ شده خودرو باید حدود ۱۲٫۶ ولت یا کمی بالاتر را روی مولتی‌متر نشان دهد.

• وقتی موتور روشن است و دینام در حال شارژ باتری است، ولتاژ نرمال شارژ دینام باید حدود ۱۳٫۷ تا ۱۴٫۷ ولت باشد.

اگر ولتاژ در حالت خاموش خیلی کمتر از ۱۲٫۴ ولت باشد، احتمالاً باتری نیمه‌شارژ یا ضعیف است و نیاز به شارژ یا بررسی دارد. اگر در حالت روشن، ولتاژ خارج از بازه ۱۳٫۷ تا ۱۴٫۷ ولت باشد، ممکن است دینام یا سیستم شارژ خودرو مشکل داشته باشد و لازم است توسط برق‌کار خودرو بررسی شود.

تست باتری ماشین در حال استارت و روشن بودن موتور

برای اینکه به‌صورت حرفه‌ای‌تر سلامت باتری ماشین را بررسی کنید، فقط اندازه‌گیری ولتاژ در حالت خاموش کافی نیست؛ لازم است تست باتری خودرو تحت بار نیز انجام شود. در این روش، باتری در شرایط واقعی فشار (هنگام استارت زدن) بررسی می‌شود تا مشخص شود آیا باید فقط شارژ باتری انجام شود یا زمان تعویض باتری خودرو فرا رسیده است.

این تست باید زمانی انجام شود که باتری از نظر شارژ در وضعیت نسبتاً خوبی باشد و حتماً باید تمام نکات ایمنی باتری خودرو را رعایت کنید. برای انجام کار:

• پراب مثبت مولتی‌متر را روی ترمینال مثبت باتری (+) و پراب منفی را روی ترمینال منفی (−) قرار دهید.

• سپس از یک نفر بخواهید خودرو را استارت بزند و حدود ۱۰ تا ۱۵ ثانیه استارت را نگه دارد، در این مدت شما عدد مولتی‌متر را زیر نظر داشته باشید.

اگر هنگام استارت زدن، ولتاژ باتری زیر حدود ۹٫۶ ولت سقوط کند، این یک نشانه واضح از ضعیف بودن باتری ماشین است و معمولاً نشان می‌دهد باتری توان کافی برای راه‌اندازی موتور را ندارد و به‌زودی نیاز به تعویض خواهد داشت. اما اگر ولتاژ در حین استارت بالاتر از این مقدار بماند، احتمالاً باتری از نظر قدرت تحت بار هنوز در وضعیت قابل قبول قرار دارد. این روش ساده یکی از بهترین راه‌های تست باتری خودرو با مولتی متر برای تشخیص وضعیت واقعی باتری در دنیای عملی است.

نحوه تست باتری خودرو بدون تستر و مولتی‌متر

اگر مولتی‌متر یا تستر باتری در اختیار ندارید، باز هم می‌توانید با یک روش ساده، تا حد خوبی سلامت باتری ماشین و حتی وضعیت سیستم شارژ و دینام را بررسی کنید؛ فقط با کمک چراغ‌های جلو خودرو.

مراحل تست باتری ماشین بدون مولتی‌متر

ماشین را استارت نزنید، فقط سوئیچ را روی حالت روشن (ON) قرار دهید
چراغ‌های جلو را روشن کنید و به شدت نور آن‌ها دقت کنید:

• اگر چراغ‌ها کم‌نور هستند یا نور آن‌ها ضعیف و زردرنگ به‌نظر می‌رسد، این می‌تواند نشانه باتری ضعیف یا کم‌شارژ باشد.

• اگر چراغ‌ها خیلی بی‌جان روشن می‌شوند، حتی ممکن است باتری تقریباً خالی یا خراب شده باشد.

حالا موتور را استارت بزنید و روشن کنید
در حالی که چراغ‌های جلو روشن هستند، خودرو را استارت بزنید و بعد از روشن شدن موتور، دوباره وضعیت نور چراغ‌ها را بررسی کنید:

• اگر قبل از استارت نور کم بود و بعد از روشن شدن موتور، نور چراغ‌ها قوی‌تر شد، یعنی دینام در حال تولید برق است و تا حدی سیستم شارژ کار می‌کند، اما باتری ممکن است ضعیف یا نیمه‌خراب باشد.

• اگر روشنایی چراغ‌ها در حالت خاموش و روشن بودن موتور تقریباً یکسان و نرمال است و تغییری نمی‌کند، معمولاً نشان می‌دهد که باتری و سیستم شارژ خودرو در وضعیت قابل قبول هستند.

اگر هنوز مشکل باتری خودرو دارید…

• ماشین سخت استارت می‌خورد
• باتری زود خالی می‌کند
• یا مجبور می‌شوید باتری به باتری کنید

بهتر است برای اطمینان کامل، باتری را با تستر حرفه‌ای یا مولتی‌متر در یک تعمیرگاه یا باتری‌سازی تست کنید تا مشخص شود باتری مشکل دارد یا دینام و سیستم شارژ.

با این روش، حتی بدون مولتی‌متر هم می‌توانید یک تست اولیه باتری خودرو انجام دهید و بفهمید مشکل بیشتر از سمت باتری است یا سیستم شارژ ماشین.

جمع‌بندی تست باتری خودرو با چراغ‌ها و سیستم شارژ

به طور خلاصه، با توجه به تست‌هایی که انجام دادید، می‌توان این نتایج را در مورد سلامت باتری ماشین و عملکرد دینام (آلترناتور خودرو) در نظر گرفت:

اگر چراغ‌های جلو خودرو در حالت عادی و همچنین در دور بالای موتور شدت نور یکنواخت و نرمالی داشته باشند، معمولاً نشان‌دهنده این است که باتری خودرو سالم است و سیستم شارژ (دینام) به‌درستی کار می‌کند.

اگر مشکل از آلترناتور یا دینام خودرو باشد، معمولاً دو حالت دیده می‌شود:

• وقتی دور موتور بالا می‌رود، نور چراغ‌ها بیش از حد زیاد می‌شود؛ این حالت می‌تواند نشانه اورشارژ شدن باتری باشد که در درازمدت باعث آسیب به باتری و هدر رفتن انرژی می‌شود.

• اگر چراغ‌های جلوی ماشین کم‌نور باشند یا با گاز دادن تغییرات غیرعادی داشته باشند، این هم می‌تواند نشانه ضعف یا خرابی آلترناتور یا دینام باشد.

اگر تمام تست‌های انجام‌شده با ولت‌متر و حتی تست بدون مولتی‌متر (مانند تست شدت نور چراغ‌ها) نرمال باشد، اما همچنان باتری درست کار نکند، در این صورت احتمال وجود برق دزدی در خودرو یا خرابی پنهان در دینام وجود دارد. در چنین شرایطی حتماً باید خودرو توسط باتری‌ساز یا برق‌کار خودرو به‌صورت تخصصی بررسی شود تا منبع مشکل (برق دزدی، ضعف دینام یا خود باتری) به‌طور دقیق مشخص گردد.

برق دزدی ماشین چیست؟ (منظور از برق دزدی باتری خودرو چیست؟)

برق دزدی ماشین به حالتی گفته می‌شود که وقتی خودرو کاملاً خاموش است و موتور کار نمی‌کند، باز هم برخی از قطعات و مصرف‌کننده‌های برقی، از باتری خودرو برق می‌کشند و به‌تدریج باعث تخلیه باتری ماشین می‌شوند. در نتیجه، بعد از چند ساعت یا چند روز، وقتی می‌خواهید خودرو را استارت بزنید، ماشین استارت نمی‌خورد یا خیلی سخت روشن می‌شود، چون باتری ضعیف شده است.

در حالت عادی، بعضی سیستم‌ها مثل دزدگیر خودرو، حافظه سیستم پخش (ضبط)، قفل مرکزی، یونیت‌های کنترلی و… مقدار خیلی کمی جریان از باتری می‌گیرند که طبیعی است؛ اما وقتی برق دزدی غیرطبیعی وجود داشته باشد، یکی از قطعات یا سیم‌کشی معیوب، بیش از حد مجاز برق مصرف می‌کند و همین موضوع باعث خالی شدن باتری در زمان خاموش بودن ماشین می‌شود.

از جمله مواردی که می‌توانند باعث برق دزدی باتری خودرو شوند، می‌توان به سیستم پخش و آمپلی‌فایر نصب‌شده، دزدگیر و ردیاب، سیم‌کشی معیوب، وایرها و شمع‌ها، سیستم قفل مرکزی، لامپ‌های صندوق یا داخل کابین که خاموش نمی‌شوند و تجهیزات برقی نصب‌شده غیرفابریک اشاره کرد. برای تشخیص دقیق برق دزدی، معمولاً باید خودرو توسط برق‌کار یا باتری‌ساز متخصص و با استفاده از مولتی‌متر و ابزار تست برق بررسی شود.

دینام خودرو چیست و چرا خراب می‌شود؟ (علت خرابی دینام ماشین)

دینام خودرو در واقع یک ژنراتور برق ماشین است که هنگام روشن بودن موتور، وظیفه‌ی شارژ باتری خودرو و تأمین برق تمام مصرف‌کننده‌های برقی مانند چراغ‌ها، سیستم صوتی، ECU، کولر، بخاری و… را بر عهده دارد. اگر دینام درست کار نکند، باتری شارژ نمی‌شود و بعد از مدتی ماشین استارت نخواهد خورد، حتی اگر خود باتری سالم باشد.

دلایل رایج خرابی دینام خودرو عبارت‌اند از:

• تمام شدن ذغال دینام: ذغال‌ها به‌مرور زمان ساییده می‌شوند و تماس آن‌ها با کالکتور ضعیف شده و در نتیجه شارژ باتری به‌درستی انجام نمی‌شود.

• گیرپاژ یا خرابی بلبرینگ‌های دینام: این مشکل می‌تواند باعث ایجاد صدا، سفت چرخیدن پولی و در نهایت قفل شدن دینام شود.

• قطع شدن یا سوختن سیم‌پیچ‌های دینام: در این حالت تولید جریان الکتریکی مختل شده و عملاً دینام از کار می‌افتد.

• خرابی آفتامات (رگولاتور ولتاژ): آفتامات وظیفه تنظیم ولتاژ خروجی دینام را دارد؛ خرابی آن می‌تواند باعث کم‌شارژ کردن یا اورشارژ باتری و آسیب به سیستم برق خودرو شود.

• شل بودن یا ساییدگی تسمه دینام: اگر تسمه هرز بچرخد یا شل باشد، دینام به‌خوبی نمی‌چرخد و در نتیجه باتری به‌طور کامل شارژ نمی‌شود.

در صورت بروز علائمی مثل کم‌نور شدن چراغ‌ها، روشن شدن چراغ باتری روی پشت‌آمپر، خالی شدن مکرر باتری یا صدای غیرعادی از جلوی موتور بهتر است دینام و سیستم شارژ خودرو توسط برق‌کار متخصص بررسی و در صورت نیاز تعمیر یا تعویض شود.

علائم خرابی دینام ماشین چیست؟ (نشانه‌های خراب شدن دینام خودرو)

وقتی دینام ماشین خراب می‌شود یا درست کار نمی‌کند، معمولاً قبل از اینکه باتری کاملاً بخوابد، چند نشانه واضح در خودرو دیده می‌شود. از مهم‌ترین علائم خرابی دینام خودرو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• روشن ماندن چراغ باتری روی داشبورد
  اگر چراغ باتری یا علامت قرمز باتری روی پشت آمپر بعد از روشن شدن موتور خاموش نشود یا چشمک‌زن باشد، یکی از اولین نشانه‌های مشکل در سیستم شارژ و دینام خودرو است.

• کم‌نور شدن یا سوسو زدن چراغ‌ها
  نور چراغ‌های جلو، چراغ‌های داخل کابین یا صفحه کیلومتر اگر کم‌نور، نامنظم یا سوسو زن شوند، ممکن است نشان دهد که دینام به‌درستی باتری را شارژ نمی‌کند و خودرو دچار افت ولتاژ است.

• مشکلات برقی و کمبود برق در خودرو
  اختلال در کارکرد شیشه‌بالابر، سیستم صوتی، کولر، بخاری، قفل مرکزی یا سایر تجهیزات برقی می‌تواند از ضعف شارژ دینام یا خرابی رگولاتور (آفتامات) ناشی شود.

• ایجاد صدا یا بوی سوختگی از ناحیه دینام
  صدای غیرعادی (زوزه، سایش) از سمت دینام یا بوی سوختگی سیم‌پیچ و قطعات برقی، از علائم جدی خرابی دینام ماشین است و باید فوراً بررسی شود.

• خاموش شدن ناگهانی ماشین در حین رانندگی
  اگر در حین رانندگی، ماشین ناگهان خاموش شود و بعد دیگر استارت نخورد، ممکن است باتری به‌طور کامل خالی شده باشد؛ یعنی چند وقتی دینام شارژ کافی تولید نکرده و حالا خودرو دیگر برقی برای روشن شدن ندارد.

در صورت مشاهده این نشانه‌های خراب شدن دینام ماشین بهتر است هر چه سریع‌تر به برق‌کار یا باتری‌ساز خودرو مراجعه کنید تا با تست دقیق، وضعیت دینام، باتری و سیستم شارژ خودرو بررسی و از خرابی‌های جدی‌تر و خوابیدن کامل باتری جلوگیری شود.

شارژ کم باتری چه مشکلاتی برای ماشین دارد؟ (عوارض کم بودن شارژ باتری خودرو)

وقتی باتری ماشین برای مدت طولانی شارژ کمی داشته باشد و همیشه در حالت نیمه‌خالی یا ضعیف کار کند، به مرور زمان دچار سولفاته شدن می‌شود؛ یعنی روی صفحات داخلی باتری رسوب ایجاد شده و ظرفیت نگهداری شارژ آن کاهش پیدا می‌کند. این وضعیت هم به عمر مفید باتری خودرو آسیب جدی می‌زند و هم روی عملکرد برق‌رسانی خودرو تأثیر می‌گذارد. در نتیجه، ماشین در هنگام استارت زدن دچار مشکل می‌شود، استارت سنگین می‌خورد یا اصلاً روشن نمی‌شود. علاوه بر این، شتاب خودرو ممکن است تحت تأثیر ضعف سیستم برقی قرار بگیرد، و تجهیزاتی مثل دزدگیر، سیستم صوتی، چراغ‌های جلو و عقب، چراغ داخل کابین و قفل مرکزی دچار اختلال، کاهش کارایی یا خاموش و روشن شدن‌های ناگهانی می‌شوند. به همین دلیل، حفظ شارژ مناسب باتری ماشین و رسیدگی به آن قبل از ضعیف شدن شدید، نقش مهمی در سلامت کلی سیستم برق خودرو و جلوگیری از هزینه‌های اضافی تعویض باتری دارد.

بهترین روش برای تست باتری خودرو چیست؟

بهترین و مطمئن‌ترین روش برای تست باتری خودرو این است که اگر خودتان فرد فنی نیستید، کار را به یک باطری‌ساز و برق‌کار متخصص خودرو بسپارید. چون برای بررسی دقیق سلامت باتری ماشین، دینام و برق دزدی لازم است بتوانید با مولتی‌متر کار کنید، ولتاژهای مختلف باتری را در حالت‌های خاموش، استارت و روشن بودن موتور اندازه بگیرید و علائم خرابی باتری، دینام و سیستم برق خودرو را به‌درستی تشخیص دهید. اگر این موارد را بلد نیستید، بردن ماشین نزد یک تعمیرکار متخصص برق خودرو بهترین روش تست باتری است تا تمام آزمایش‌های لازم را با دستگاه‌های حرفه‌ای انجام دهد و در صورت نیاز، برای تعویض باتری یا تعمیر دینام شما را راهنمایی کند.

اما اگر خودتان تا حدی با تست باتری با مولتی‌متر، تشخیص علائم خرابی باتری و دینام و نشانه‌های برق دزدی آشنا هستید، می‌توانید ابتدا خودتان تست اولیه باتری ماشین را انجام دهید و سپس برای اطمینان خاطر بیشتر، نتیجه را نزد یک برق‌کار یا باطری‌ساز خودرو نهایی کنید. این کار هم باعث صرفه‌جویی در هزینه می‌شود و هم کمک می‌کند زودتر متوجه مشکل احتمالی در سیستم برق و باتری خودرو شوید.