سیستم ترمز موتور

شاید شما نیز به صدای مهیب و غرشی که یک کامیون در هنگام ترمزگیری ایجاد می‌کند علاقه‌مند باشید. اما در هنگام ترمزگیری در این نوع وسائط نقلیه دقیقا چه اتفاقی می‌افتد؟ در خودروهای سنگین، تجاری و کامیون‌ها برای کاهش سرعت از سیستم‌هایی با نام ترمز موتور یا (Engine Brakes) استفاده می‌شود. این ترمزها در کشورهای انگلیسی‌زبان گاهی با نام (Jake brake) نیز شناخته می‌شوند و دلیل آن  این است که بسیاری از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های خودروهای سنگین از این نوع سیستم ترمز موتوری که ساخت شرکت (Jacobs Vehicle Systems) هستند، استفاده می‌کنند.

آموزش سیستم ترمز موتور

استفاده از سیستم ترمز معمولی خودرو باعث استهلاک بالا و صدالبته تولید حرارت زیاد می‌شود. افزایش دمای سیستم ترمز به‌ خصوص در خودروی سنگینی که در حال پایین آمدن از یک شیب است می‌تواند باعث بیش از حد داغ شدن ترمزها و از کار افتادن آن‌ها شود. کم کردن دنده و استفاده از دنده‌ی معکوس نیز در خودروهای سنگین به آن اندازه که در خودروهای سواری شاهد هستیم مؤثر نیست و دلیل آن هم وزن بسیار بالاتر خودروهای تجاری است. با اشنایی درباره ترمز خودرو میتوانید کار تعمیر یا تیون کردن ترمز ها را یاد بگیرید.

با سیستم ترمز موتور آشنا شوید

استفاده از سیستم ترمز موتور به دلیل اینکه برای کاهش سرعت از خود پیشرانه استفاده می‌کند، خطر بروز مشکل در سیستم ترمز اصلی را کاهش می‌دهد. همچنین این سیستم‌ها میزان کارایی سیستم ترمز را نیز در هنگام کاهش سرعت  بهبود می‌بخشند؛ ضمن اینکه کاهش سایش تایرها و سیستم ترمز و بهبود ایمنی ترمز گیری نیز از دیگر نقاط مثبت استفاده از ترمز موتور است.

گرچه ترمز موتور یک عامل حیاتی برای افزایش ایمنی خودرو است اما در برخی از محدوده‌های شهری و سکونی با استفاده از آن‌ها مخالفت می‌شود و ممکن است در برخی نقاط تابلوهایی در خصوص ممنوعیت استفاده از ترمز موتور نصب شده باشد (البته این مورد شاید بیشتر در اروپا و امریکا مشاهده شود).

 تشریح ساختار داخلی ترمز موتور، ترمز اگزوز

سیستم ترمز کلیه خودرو ها نیز مرتبط به کامپیوتر ماشین (ایسیو) میباشد. در این مطلب بیشتر قصد بررسی مکانیکی ترمز را شرح دهیم و برای تعمیر ایسیو لازم است که در جای دیگری مفصل تر به آن بپردازیم. همچنین با گذراندن دوره اموزش تعمیرات ایسیو نیز میتوانید کاربردی و بطور عملی اشکالات آنرا رفع کنید.

اساس کار ترمز موتور

به زبان ساده در یک خودروی بنزینی متداول زمانی که شما پای خود را بر روی پدال گاز قرار می‌دهید و آن را می‌فشارید در حقیقت دریچه‌ی باز یا گلویی را باز کرده و به پیشرانه اجازه‌ی دور گرفتن می‌دهید. حال زمانی که شما پدال گاز را رها می‌کنید دریچه‌ی گاز بسته می‌شود و موتور دیگر توانایی دور گرفتن خود را از دست داده و دور موتور کاهش پیدا می‌کند. در هنگام پایین آمدن از یک شیب شما پای خود را از روی پدال گاز برمی‌دارید و این یک حالت ترمز موتوری ایجاد کرده و از افزایش سرعت جلوگیری می‌کند. اگر شیب مسیر حرکت خیلی تند باشد برای پیشگیری از استفاده از ترمز گاهی مجبور خواهید شد که دنده را نیز کاهش دهید. 

اما در کشنده‌ها و کامیون‌ها برداشتن پا از روی پدال گاز به آن شدتی که در خودروهای سواری اتفاق می‌افتد سبب کاهش سرعت نمی‌شود. همچنین استفاده از سیستم ترمز به تنهایی در مسیرهای سراشیبی طولانی و شیب‌های تند نیز ممکن است کارایی لازم را در اختیار راننده قرار ندهد حتی در صورتی که راننده اقدام به دنده‌ی معکوس نیز بکند قضیه خیلی نمی‌تواند تفاوتی داشته باشد. برای متوقف کردن یک تریلر که می‌تواند وزنی در حدود ۴۰ تن داشته باشد به نیرویی بسیار بیشتر از این نیاز است.
در یک پیشرانه‌ی دیزلی هوا از طریق سوپاپ ورودی وارد سیلندر می‌شود و سپس با حرکت پیستون به سمت بالا، هوا فشرده شده و احتراق صورت می‌گیرد، در مرحله‌ی بعدی پیستون به سمت پایین حرکت می‌کند که این نیرو به چرخ‌ها انتقال پیدا می‌کند.

اما چگونه می‌توانید سرعت خودرو را کم کنید؟ یکی از راه‌ها استفاده از ترمز موتورهایی است که دارای مکانیزم رهاسازی کمپرس موتور هستند. در این حالت زمانی که راننده تصمیم به کاهش سرعت بگیرد یک سوئیچ را در داخل کابین فعال می‌کند. با فعال شدن سیستم سیلندرهایی که برای خاموش شدن و مکانیزم ترمزی در نظر گرفته شده‌اند هوا را دریافت کرده و فشرده می‌کنند اما پیش از آنکه این هوای فشرده‌شده نیرویی را تولید کند و به میل‌لنگ و به دنبال آن به چرخ‌ها ارسال کند، سیستم هوای فشرده‌شده را از راه سوپاپ اگزوز رهاسازی می‌کند. این مکانیزم می‌تواند به شکل مؤثری سرعت خودرو را کاهش دهد.

ترمز اگزوز نیز سرعت خودرو را کاهش می‌دهد اما روش کار آن کاملا متفاوت با ترمز موتور است که به آن نیز خواهیم پرداخت.

البته ترمز موتور گاهی ممکن است نتواند سرعت خودرو را به میزان لازم کم کند و باعث حادثه شود. یک نمونه از این حوادث در آگوست سال ۲۰۰۸ در جنوب ایالت یوتای امریکا اتفاق افتاد که یک کامیون کشنده که در حال حمل خوک بود به یک پیچ نزدیک شد، راننده در هنگام ورود به پیچ نتوانست سرعت خود را به میزان لازم کم کند و همین مورد باعث بروز حادثه برای کامیون شد. گرچه راننده از این حادثه جان سالم به دربرد اما بدبختانه بسیاری از خوک‌ها جان خود را از دست دادند.

ترمز اگزوز

ترمز اگزوز با نام انگلیسی (Exhaust brake) شناخته می‌شوند و در ایران البته نام ترمز اگزوز کم‌تر مورد استفاده قرار گرفته است.

ترمز اگزوز معمولا در قسمت خروجی توربوشارژر قرار گرفته است و جلوی خروج دود اگزوز را می‌گیرد. این سیستم مجهز به یک سوپاپ پروانه‌ای است (چیزی با ظاهر و مکانیزگی شبیه به دریچه‌ی گاز خودروهای بنزینی) است که در مسیر گازهای اگزوز قرار دارد و تا زمانی که ترمز اگزوز را فعال نکنید این سوپاپ به‌طور کامل باز است. زمانی که راننده ترمز اگزوز را فعال می‌کند این سوپاپ بسته شده و جلوی گازهای خروجی را می‌گیرد. بسته شدن این سوپاپ باعث می‌شود که پیستون در مرحله‌ی تخلیه، گازهای اگزوز را به سمت ترمز اگزوز بفرستد در حالی که مسیر آن‌ها بسته است و این مانع باعث دفع شدن انرژی می‌شود. اگر درک عملکرد این سیستم برایتان سخت است می‌توانید این روش را امتحان کنید، یک نفس عمیق بکشید، سپس سعی کنید در حالی این هوا را از شش‌های خود بیرون دهید که با دست خود جلوی دهان را گرفته و راه خروج هوا را بسته‌اید. با این کار شما عملکرد یک ترمز اگزوز را شبیه‌سازی کرده‌اید.

برخلاف ترمز موتور (Jake Brake) که صدایی همانند شلیک مسلسل دارد، سیستم ترمز اگزوز صدای بلندی تولید نمی‌کند یا شاید بهتر بگوییم که اصلا صدای تولید نمی‌کند. ترمزهای اگزوز طوری طراحی شده‌اند تا در هر شرایطی بتوانند کار کنند و وارد عمل شدن آن‌ها در برخی خودروها نیازی با فرمان راننده نداشته و به‌صورت خودکار است. اگر از ترمز اگزوز به‌صورت صحیح استفاده شود می‌تواند هزینه‌ی سرویس و نگهداری سیستم ترمز اصلی خودرو را به‌شدت کاهش دهد و همچنین ایمنی خودرو نیز در هنگام پایین آمدن از سراشیبی حفظ می‌شود.