طراحی سیستم های اعلام حریق ۲

هر محیط با توجه به نوع کاربری، اهداف حفاظت و الگوی حفاظتی، نیاز به یک سیستم اعلام حریق مناسب دارد تا ایمنی کامل را فراهم کند. امروزه سامانه‌های اعلام حریق متنوعی برای کاربردهای مختلف طراحی و تولید شده‌اند. در آموزش نصب سیستم اعلام حریق یاد میگیرید که برخی از این سامانه‌ها دارای کارایی بالا هستند و برای مکان‌های حساس و با ارزش مورد استفاده قرار می‌گیرند، بنابراین هزینه بالاتری دارند. در مقابل، برخی دیگر ساده و اقتصادی هستند و برای موارد خاص کاملاً مناسب‌اند.

سیستم اعلام حریق

انتخاب سیستم اعلام حریق مناسب اهمیت بسیار زیادی دارد. استفاده از گران‌ترین و پیچیده‌ترین سیستم‌ها همیشه بهترین گزینه نیست، زیرا این نوع سامانه‌ها ممکن است نیاز به نگهداری و مراقبت بیشتری داشته باشند و مشکلات خاص خود را ایجاد کنند. به همین دلیل توصیه می‌شود:

• طرح حفاظتی و نیازهای ایمنی را به دقت بررسی کنید.

• ساده‌ترین سامانه‌ای را انتخاب کنید که بتواند اهداف حفاظتی شما را پوشش دهد.

• گسترش احتمالی سیستم در آینده را نیز در نظر داشته باشید.

دسته‌بندی سامانه‌های اعلام حریق

1. سامانه‌های متداول (Conventional Systems):
   سیستم‌های ساده و اقتصادی که برای بسیاری از مکان‌ها مناسب‌اند و نصب آسانی دارند.

2. سامانه‌های قابل آدرس‌دهی (Addressable Systems):
   امکان شناسایی دقیق محل حریق و مدیریت هوشمند هشدارها را فراهم می‌کنند.

3. سامانه‌های قابل آدرس‌دهی آنالوگ (Analogue Addressable Systems):
   نسخه پیشرفته‌تر سیستم‌های آدرس‌دهی که حساسیت بالا و قابلیت گزارش دقیق وضعیت حریق را دارند.

4. سامانه‌های مکشی (Aspirated Systems):
   برای مکان‌های با حساسیت بالا مناسب بوده و هوا را مداوم نمونه‌برداری می‌کنند تا کوچک‌ترین ذرات دود را شناسایی کنند.

5. سامانه‌های حریق رادیویی (Radio Fire Systems):
   بدون نیاز به کابل‌کشی، هشدار حریق را از طریق امواج رادیویی منتقل می‌کنند و مناسب فضاهای بزرگ و غیرقابل دسترس هستند.

6. سامانه‌های تصویربرداری (Camera Systems):
   با استفاده از دوربین‌های حرارتی یا تصویربرداری، آتش یا حرارت غیرمعمول را شناسایی می‌کنند و برای مکان‌های حساس کاربرد دارند.

سامانه متداول اعلام حریق

سامانه متداول اعلام حریق Conventional Fire Alarm System یکی از پرکاربردترین سیستم‌ها برای حفاظت ساختمان‌ها و فضاهای کوچک و متوسط است. در این سیستم، از پانل کنترل مرکزی یک یا چند مدار به تجهیزات کشف حریق، مانند دتکتورهای خودکار و کلیدهای اعلام دستی متصل می‌شوند و به قسمت‌های مختلف ساختمان کشیده می‌شوند.

طراحی و عملکرد سامانه متداول

انتخاب نوع و چیدمان دتکتورها و تجهیزات کشف حریق به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله:

• نیاز به عملکرد خودکار یا دستی

• دمای محیط و شرایط محیطی

• سرعت پاسخ سامانه در هنگام حریق

در هر مدار، معمولاً از یک یا چند نوع تجهیزات استفاده می‌شود. زمانی که حریق رخ دهد، دتکتورهای نزدیک به محل آتش فعال می‌شوند و مدار مربوطه بسته می‌شود. این اقدام به پانل کنترل هشدار می‌دهد که وضعیت اضطراری رخ داده است. سپس پانل، آلارم صوتی را در ساختمان فعال می‌کند و در صورت نیاز، سیگنال اضطراری را به پانل‌های دیگر ارسال می‌کند تا سایر نقاط نیز از وضعیت مطلع شوند.

بررسی عملکرد و تست مدارها

برای اطمینان از عملکرد صحیح سامانه و بررسی قطعی یا اتصال کوتاه مدارها، پانل کنترل به‌طور مرتب جریان کمی به هر مدار ارسال می‌کند. در صورت بروز مشکل، سامانه آن مدار را به عنوان معیوب شناسایی کرده و با چراغ هشدار روی پانل کنترل نمایش می‌دهد تا تعمیرات لازم انجام شود.

مزایا:

• سادگی طراحی و نصب برای ساختمان‌های کوچک و متوسط

• نیاز به آموزش تخصصی و نیروی متخصص کمتر

• عملکرد قابل اعتماد در شرایط معمولی

معایب:

• برای ساختمان‌های بزرگ نیاز به سیم‌کشی زیاد و هزینه نصب بالا

• نگهداری و سرویس پیچیده و پرهزینه

• دتکتورها نیاز به بازرسی و تمیزکاری دوره‌ای دارند

• امکان شناسایی دقیق دتکتور معیوب وجود ندارد و تکنسین باید کل مدار را بررسی کند

ناحیه‌بندی (Zone) در سامانه متداول

برای تشخیص سریع‌تر محل حریق، فضاهای تحت حفاظت به چند ناحیه (Zone) تقسیم می‌شوند. هر ناحیه معمولاً با حروف لاتین مانند Z1, Z2, Z3 مشخص می‌شود. نقشه راهنمای ناحیه‌ها در کنار پانل کنترل نصب می‌شود تا مسئولین و آتش‌نشان‌ها سریع‌تر محل حادثه را شناسایی کنند.

هر ناحیه به یک مدار جداگانه متصل است و شامل دتکتورهای دود، حرارت، شعله، گاز و کلیدهای اعلام دستی است. هنگام تحریک دتکتورها یا کلیدهای اعلام دستی، پانل کنترل آلارم را فعال کرده و چراغ ناحیه مربوطه را روشن می‌کند. به این ترتیب محل دقیق حریق روی پانل مشخص می‌شود و عملیات واکنش سریع‌تر انجام می‌گیرد.

ورودی و خروجی پانل کنترل

• چند ورودی برای نواحی مختلف که مدارهای هر ناحیه به ترمینال مربوطه وصل می‌شوند

• چند خروجی برای مدارهای آلارم و هشدار

این طراحی باعث می‌شود سامانه به‌سادگی قابل مدیریت و نگهداری باشد، اما محدودیت‌هایی در مقیاس بزرگ و شناسایی دقیق تجهیزات معیوب دارد.

شماتیک یک سامانه اعلام حریق متداول با نمونه یک مدار مخلوط و یک مدار صداساز

طراحی مدارهای نواحی (Zone) در سامانه متداول اعلام حریق

در پانل کنترل سامانه‌های متداول، ترمینال‌های ورودی با حروف Z1, Z2, Z3، … مشخص می‌شوند. هر ترمینال بر اساس طرح حفاظتی، به یک ناحیه خاص اختصاص داده می‌شود. کلیه تجهیزات کشف حریق آن ناحیه، شامل دتکتورها و کلیدهای اعلام دستی (معمولاً با حفاظ شکستنی یا در برخی موارد فشاری)، روی همان مدار قرار گرفته و به ترمینال مربوطه متصل می‌شوند.

تکمیل مدار و مقاومت انتهایی

برای برقرار شدن جریان کوچک تست مدار، که به‌طور مداوم برای بررسی صحت مدار لازم است، معمولاً یک مقاومت حدود 500 اهم در انتهای مدار نصب می‌شود. این کار باعث می‌شود مدار الکتریکی ناحیه کامل شود.

در برخی سامانه‌ها، تنها یک مقاومت انتهایی وجود دارد، اما در سامانه‌های پیشرفته‌تر، یک ماژول انتهایی نصب می‌شود که هم صحت مدار و هم درستی تغذیه را نشان می‌دهد.

چراغ LED روی دتکتورها

معمولاً دتکتورها دارای یک چراغ LED قرمز رنگ هستند که به‌طور دوره‌ای چشمک می‌زند و صحت عملکرد دتکتور را نشان می‌دهد. در زمان وقوع حریق، چراغ دتکتور فعال شده روشن می‌ماند.

هرچند روشن شدن LED می‌تواند محل دتکتور تحریک شده را نشان دهد، اما این روش برای پیدا کردن محل دقیق آتش کافی نیست، زیرا اثرات واقعی حریق بارزتر و قابل مشاهده‌تر هستند. LED بیشتر در مواقعی که سامانه اشتباه تحریک شده یا دتکتور معیوب شده باشد، به تشخیص محل کمک می‌کند. برخی دتکتورها در صورت معیوب شدن، رنگ چراغ LED تغییر می‌کند تا نیاز به سرویس سریع‌تر مشخص شود.

تقسیم تجهیزات روی مدارها

در برخی طراحی‌ها، می‌توان تنها دتکتورهای یک ناحیه را به یک مدار (مثلاً Z1) متصل کرد و کلیدهای اعلام دستی آن ناحیه را به مدار دیگری (مثلاً Z2) اختصاص داد. این روش در اکثر منابع معتبر برای افزایش ضریب اطمینان توصیه شده است.

با این طراحی، در یک ناحیه معماری دو مدار جداگانه وجود دارد:

1. مدار مخصوص دتکتورها

2. مدار مخصوص کلیدهای اعلام دستی

با اینکه این روش باعث افزایش هزینه سیم‌کشی و اجرا می‌شود، اما امنیت و قابلیت اطمینان سامانه را به شکل چشمگیری بالا می‌برد.

شکل 2-2 شماتیک یک سامانه اعلام حریق متداول

نقشه راهنمای نواحی و مدیریت کلیدهای اعلام دستی

در نقشه راهنمای نواحی کشف حریق که کنار پانل کنترل نصب می‌شود، ناحیه مربوط به کلیدهای اعلام دستی و ناحیه دتکتورها مشخص می‌گردد. یکی از مزایای این روش طراحی در آموزش نصب اعلام حریق این است که در صورت تحریک نادرست سامانه به دلیل دستکاری عمدی یا غیر عمدی کلیدهای اعلام دستی، می‌توان مدار آن‌ها را به‌طور موقت از سامانه خارج کرد، البته به شرطی که از لحاظ مقررات ایمنی و استانداردها مشکلی وجود نداشته باشد.

این قابلیت باعث می‌شود که سامانه در شرایط غیر ضروری دچار اختلال نشود و امنیت عمومی ساختمان حفظ گردد.

صداسازها و چراغ‌های هشدار

صداسازها و چراغ‌های هشدار Sounders & Visual Indicators برای اطلاع‌رسانی به ساکنین ساختمان معمولاً ناحیه‌بندی نمی‌شوند. دلیل این امر آن است که در هنگام آتش‌سوزی، همه افراد باید فوراً آگاه شده و ساختمان را تخلیه کنند.

بنابراین، در بیشتر ساختمان‌ها:

• صداسازها و چراغ‌ها به یک مدار مشترک متصل شده و به ترمینال Sounders پانل کنترل وصل می‌شوند.

• در صورت وقوع حریق، تمام صداسازها هم‌زمان به صدا در می‌آیند و چراغ‌های هشدار نیز به صورت همزمان روشن می‌شوند.

تعداد صداسازها و چراغ‌های هشدار بستگی به ظرفیت پانل کنترل دارد. در سامانه‌های پیشرفته، امکان افزایش تعداد هشداردهنده‌ها یا انتقال آن‌ها به نقاط دور از پانل وجود دارد تا پوشش کامل ساختمان فراهم شود.

نکته: موارد استثنایی و جزئیات مربوط به صداسازها و چراغ‌های هشدار در بخش‌های بعدی بررسی خواهد شد.

اگر بخواهی، می‌توانم تمام بخش‌های سامانه متداول اعلام حریق را به یک مقاله جامع، سئو شده و منسجم تبدیل کنم، به‌گونه‌ای که شامل:

• تعریف سامانه متداول

• طراحی مدارها و نواحی (Zones)

• دتکتورها و کلیدهای اعلام دستی

• نقشه راهنما و مدیریت خطا

• صداسازها و چراغ‌های هشدار

نمونه ولتاژ و جریان در مدارهای سامانه متداول

نمونه‌ای از مقدار ولتاژ و جریان یک مدار سامانه اعلام حریق در وضعیت‌های مختلف نشان داده شده است. این مقادیر مربوط به مدارهایی هستند که با تغذیه 24 ولت کار می‌کنند.

سامانه متداول با اندازه‌گیری جریان و ولتاژ مدار، وضعیت هر ناحیه را شناسایی می‌کند. به عبارت دیگر، تغییرات در ولتاژ و جریان به پانل کنترل اطلاع می‌دهد که:

• مدار در وضعیت عادی قرار دارد

• دتکتور یا کلید اعلام دستی فعال شده است

• مدار دارای قطعی یا اتصال کوتاه شده است

این روش به پانل امکان می‌دهد تا به‌طور پیوسته وضعیت نواحی تحت حفاظت را مانیتور کند و در صورت بروز حریق یا مشکل، سریعاً هشدار دهد.

ولتاژ	جریان	وضعیت
24V	<3mA	مدارباز
18V	5mA (بستگی به مقاومت آخر خط دارد )	حالت عادی
4-15V	50mA (بستگی به پانل کنترل دارد)	وضعیت حریق
0V	زیاد (بستگی به پانل کنترل دارد)	اتصال کوتاه

مدارهای سامانه اعلام حریق همیشه ساده و یک شکل نیستند و بسته به نیازهای حفاظتی ممکن است شامل ورودی‌ها و خروجی‌های متعددی برای اهداف خاص باشند. این ویژگی باعث می‌شود سامانه بتواند عملکردهای متنوع و پیشرفته را پوشش دهد.

انعطاف‌پذیری پانل کنترل

پانل کنترل سامانه اعلام حریق باید قابلیت افزودن بردها و ماژول‌های لازم را داشته باشد تا بتواند با تغییر نیازهای ساختمان یا گسترش سامانه، عملکرد خود را بهینه نگه دارد.

نقش ماژول‌های واسطه

در بسیاری از سامانه‌ها، ماژول‌های واسطه برای عملیات مختلف طراحی شده‌اند. این ماژول‌ها می‌توانند:

• همراه با تجهیزات کشف حریق مانند دتکتورها در مدار نصب شوند

• یا مستقیماً به برد اصلی پانل کنترل اضافه گردند

استفاده از ماژول‌های واسطه باعث می‌شود سامانه انعطاف‌پذیرتر، قابل توسعه و مدیریت آسان‌تر باشد و بتواند نیازهای خاص هر ساختمان را به شکل بهینه پوشش دهد.

سیم‌بندی مدار ناحیه‌های سامانه متداول اعلام حریق

تعداد خطوط مدار و شکل سیم‌بندی ناحیه‌های حفاظت شده در سامانه‌های اعلام حریق متفاوت است و برای هر سیستم باید به مشخصات فنی آن سامانه مراجعه کرد.

سیم‌بندی در سامانه‌های متداول

در سامانه‌های متداول اعلام حریق، هر مدار ناحیه معمولاً دارای چهار سیم است (شکل 2-3). این سیم‌ها وظیفه تأمین تغذیه، انتقال سیگنال و کنترل وضعیت مدار را بر عهده دارند.

سامانه‌های دو خطی (Two-Wire)

سامانه‌های اعلام حریق دو خطی مشابه سامانه‌های متداول هستند، با این تفاوت که تمام تجهیزات اعلام حریق در ناحیه حفاظت شده بر روی یک زوج سیم متصل می‌شوند.

این نوع سیم‌بندی در برخی سامانه‌های پیشرفته به گونه‌ای طراحی شده است که نیازی به مدار مجزای صوتی (صداساز) نباشد و این امر باعث کاهش حدود 40٪ از هزینه نصب می‌شود.

شماتیک نمونه مدارهای سامانه اعلام حریق دو خطی

سیم بندی نمونه مدارهای متداول چهار خطی و دو خطی

همان‌طور که در شکل مشاهده می‌شود، دتکتورها و سایر تجهیزات سامانه اعلام حریق نیز بر اساس نوع مدار، دو خطی یا چهار خطی طراحی و ساخته می‌شوند.

مدار چهار خطی

در مدار چهار خطی، به جای استفاده از یک مقاومت ساده، یک رله در انتهای خط نصب می‌شود. عملکرد این طراحی به شرح زیر است:

• کوئل (سیم‌پیچ) رله بر روی خط تغذیه قرار می‌گیرد.

• کنتاکت رله با مقاومت انتهای مدار سری می‌شود.

این طراحی باعث می‌شود که هم مدار تغذیه و هم تجهیزات کنترل شوند. در صورت ایجاد قطعی یا مشکل در هر یک از مدارها، سامانه کنترل، وضعیت باز شدن مدار را شناسایی کرده و هشدار لازم را اعلام می‌کند.

اگر المان انتهای خط تنها یک مقاومت باشد، ممکن است داخل یکی از دتکتورها نصب شود، اما در صورت استفاده از رله یا المان مشابه، آن را به صورت مجزا در مدار قرار می‌دهند.

کلاس‌بندی سیم‌بندی سامانه اعلام حریق

به طور کلی، دو روش سیم‌بندی برای تغذیه و ارتباط با تجهیزات وجود دارد: کلاس A و کلاس B.

• کلاس B: تجهیزات تنها از یک طرف به پانل کنترل یا منبع تغذیه متصل می‌شوند.

• کلاس A: تجهیزات به صورت یک حلقه بسته از دو طرف به سامانه متصل می‌شوند، که باعث افزایش اطمینان و قابلیت تشخیص خطا در مدار می‌شود.

استفاده از کلاس A یا B بستگی به سطح ایمنی مورد نیاز ساختمان و طراحی سامانه دارد و در پروژه‌های حساس، کلاس A به دلیل قابلیت پوشش خطا و اطمینان بالاتر ترجیح داده می‌شود.

اگر بخواهی، می‌توانم تمام بخش‌های سامانه متداول اعلام حریق که تاکنون آماده کرده‌ایم را در یک مقاله جامع و سئو شده با ساختار منسجم کنار هم بیاورم، شامل:

• معرفی سامانه متداول

• طراحی مدارها و نواحی (Zones)

• دتکتورها و کلیدهای اعلام دستی

• نقشه راهنما و مدیریت خطا

• صداسازها و چراغ‌های هشدار

• سیم‌بندی کلاس A و B و المان آخر خط

سیم بندی به صورت کلاس B در سمت راست و کلاس A در سمت چپ

سامانه متداول اعلام حریق

سامانه متداول اعلام حریق یکی از پرکاربردترین سیستم‌ها برای حفاظت ساختمان‌ها و فضاهای کوچک و متوسط است. در این سیستم، پانل کنترل مرکزی از طریق مدارهای جداگانه به تجهیزات کشف حریق، مانند دتکتورهای خودکار دود و حرارت و کلیدهای اعلام دستی متصل می‌شود.

انتخاب تجهیزات و چیدمان آنها به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• نیاز به عملکرد خودکار یا دستی

• شرایط محیطی و دمای اطراف

• سرعت پاسخ سامانه در زمان آتش‌سوزی

طراحی مدارها و نواحی کشف حریق | Fire Alarm Zones Design

برای شناسایی سریع محل آتش، فضای حفاظت شده به چند ناحیه (Zone) تقسیم می‌شود و هر ناحیه به یک مدار جداگانه متصل است. این نواحی معمولاً با حروف لاتین مانند Z1, Z2, Z3 نام‌گذاری می‌شوند.

• تمام تجهیزات کشف حریق و کلیدهای اعلام دستی یک ناحیه، به ترمینال مربوطه روی پانل کنترل وصل می‌شوند.

• برای برقرار شدن جریان تست، معمولاً یک مقاومت یا رله در انتهای مدار نصب می‌شود.

دتکتورها و کلیدهای اعلام دستی | Detectors & Manual Call Points

دتکتورها دارای چراغ LED قرمز هستند که به صورت چشمک‌زن عملکرد صحیح دستگاه را نشان می‌دهد. در هنگام وقوع حریق، چراغ LED دتکتور فعال روشن می‌ماند.

• کلیدهای اعلام دستی معمولاً دارای حفاظ شکستنی یا دکمه فشاری هستند.

• می‌توان مدار دتکتورها و کلیدها را جداگانه طراحی کرد تا ضریب اطمینان سیستم افزایش یابد.

نقشه راهنمای نواحی و مدیریت خطا | Fire Alarm Zone Map & Fault Management

نقشه راهنمای نواحی کنار پانل کنترل نصب می‌شود و محل هر ناحیه، دتکتورها و کلیدهای اعلام دستی را مشخص می‌کند.

• در صورت تحریک نادرست کلیدهای اعلام دستی، می‌توان مدار آنها را موقتاً از سامانه خارج کرد.

• صداسازها و چراغ‌های هشدار معمولاً ناحیه‌بندی نمی‌شوند و در صورت آتش‌سوزی، همه با هم فعال می‌شوند.

صداسازها و چراغ‌های هشدار | Fire Alarm Sounders & Visual Indicators

• تمام صداسازها و چراغ‌ها به یک مدار مشترک (Sounders) وصل می‌شوند.

• تعداد آن‌ها بستگی به ظرفیت پانل کنترل دارد و در سامانه‌های پیشرفته می‌توان تعداد هشداردهنده‌ها را افزایش یا به نقاط دور منتقل کرد.

پیچیدگی مدارها و ماژول‌های واسطه | Fire Alarm Control Modules

مدارهای سامانه اعلام حریق ممکن است شامل ورودی و خروجی‌های متعدد برای اهداف خاص باشند.

• پانل کنترل باید قابلیت افزودن بردها و ماژول‌های واسطه را داشته باشد.

• ماژول‌های واسطه می‌توانند در مدار نصب شوند یا مستقیماً به برد اصلی پانل کنترل اضافه شوند.

سیم‌بندی مدارهای ناحیه‌ای | Fire Alarm Circuit Wiring

• مدار چهار خطی: شامل چهار سیم برای تغذیه، سیگنال و کنترل وضعیت مدار است و در انتهای مدار از رله یا مقاومت آخر خط استفاده می‌شود.

• مدار دو خطی: تمام تجهیزات به یک زوج سیم متصل هستند و برخی سامانه‌های پیشرفته نیازی به مدار صوتی مجزا ندارند که تا 40٪ در هزینه نصب صرفه‌جویی می‌کند.

المان آخر خط و رله | End-of-Line Devices & Relays

• در مدار چهار خطی، رله انتهای خط علاوه بر مقاومت، وظیفه کنترل مدار را بر عهده دارد.

• اگر المان آخر خط تنها مقاومت باشد، ممکن است داخل یک دتکتور نصب شود؛ اما اگر رله باشد، به صورت مجزا در مدار قرار می‌گیرد.

کلاس A و کلاس B در سیم‌بندی سامانه اعلام حریق | Class A vs Class B Wiring

کلاس B: تجهیزات از یک طرف به سامانه متصل می‌شوند. مقاومت انتهای خط صحت مدار را بررسی می‌کند. در صورت قطعی، تجهیزات بعد از نقطه قطع از کار می‌افتند.

کلاس A: تجهیزات به صورت حلقه بسته از دو طرف متصل هستند. اگر مدار قطع شود، تجهیزات اکثر یا همه ناحیه همچنان فعال باقی می‌مانند و اطمینان بیشتری ایجاد می‌شود.

انتخاب کلاس سیم‌بندی وابسته به نیاز طرح، ساختمان و امکانات پانل کنترل است و استاندارد خاصی الزامی نکرده است.

سیم بندی ناحیه های اعلام حریق در کلاس A و کلاس B

مدیریت اعلام حریق کلاس Fire Alarm Class A 

در مدارهای کلاس A سامانه اعلام حریق A | Fire Alarm Class A Circuit Fault Management، هنگامی که تابلو کنترل یک قطعی را شناسایی می‌کند، به طور خودکار وضعیت را به صورت دو مدار کلاس B مدیریت می‌کند:

1. یک مدار شامل بخش باقی‌مانده از حلقه کلاس A قبلی

2. مدار دیگر شامل انتهای حلقه متصل به تابلو کنترل

با این طراحی، تقریباً تمام تجهیزات موجود در مدار همچنان فعال باقی می‌مانند و عملکرد حفاظتی سامانه حفظ می‌شود.

نقش مجزا کننده‌ها

برای جلوگیری از تأثیر اتصال کوتاه یا مشکلات دیگر Isolators in Fire Alarm Circuits بر روی حلقه مدار، از تجهیزات مجزا کننده استفاده می‌شود:

• مجزا کننده‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که دو قسمت مدار را به طور کامل از یکدیگر جدا می‌کنند بدون اینکه عملکرد مدار مختل شود.

• در صورت بروز مشکل در یک بخش از مدار، بخش دیگر به طور معمولی به کار خود ادامه می‌دهد.

این قابلیت به ویژه در حلقه‌های طولانی مدار اهمیت دارد، زیرا طول زیاد مدار احتمال بروز مشکلات محلی و اثرگذاری آن بر سایر بخش‌ها را افزایش می‌دهد.

ماژول‌های گسترش و رله‌های خروجی

علاوه بر دتکتورها و مجزا کننده‌ها، سامانه‌های متداول می‌توانند شامل ماژول‌های متنوع Expansion Modules & Output Relays نیز باشند، مانند:

• ماژول‌های گسترش ناحیه اعلام برای اضافه کردن تجهیزات به یک مدار

• رله‌های خروجی برای فعال کردن سیستم‌های خاموش‌کننده اتوماتیک

• سایر ماژول‌های اختصاصی که بسته به نیاز می‌توانند به مدار اضافه شوند

این ماژول‌ها باعث می‌شوند سامانه اعلام حریق قابل توسعه، انعطاف‌پذیر و پاسخگو به نیازهای خاص ساختمان باشد.

سامانه های قابل آدرس دهی

سامانه قابل آدرس دهی یکی از پیشرفته ترین نوع فن آوری کشف و اعلام حریق می باشند. در اینجا تمام اجزا بر روی یک مدار حلقوی که لوپ (LOOP) گفته می شود وصل می شوند.

سامانه آدرس‌پذیر اعلام حریق یک سیستم هوشمند است که با دریافت سیگنال از هر دستگاه، مکان دقیق وقوع حریق را به پانل کنترل اعلام می‌کند. این قابلیت امکان واکنش سریع به حریق و عملیات اطفاء را فراهم می‌کند، به ویژه در ساختمان‌های وسیع یا مکان‌های حساس و پراهمیت.

طراحی مدار و حلقه‌های جداگانه | Circuit Loops in Addressable Systems

• در سامانه آدرس‌پذیر، معمولاً یک حلقه سیم‌کشی جداگانه برای تجهیزات وجود دارد که از مدار صداسازها تفکیک شده است.

• تمامی ورودی‌ها و خروجی‌ها توسط میکروپروسسور و نرم‌افزار پانل کنترل مدیریت می‌شوند.

• هر دتکتور، کلید اعلام دستی و کلید راه‌انداز سیستم اطفاء دارای آدرس اختصاصی است که در حافظه پانل ذخیره می‌شود.

کاوش فعال و کنترل وضعیت تجهیزات | Active Polling & Device Monitoring

• پانل کنترل به‌طور مداوم سیگنال‌هایی به تجهیزات ارسال می‌کند تا وضعیت هر دستگاه (عادی یا اضطراری) بررسی شود.

• این کاوش فعال معمولاً هر ۵ تا ۱۰ ثانیه انجام می‌شود و سامانه همواره اطلاعات به‌روز دارد.

• سامانه آدرس‌پذیر نه تنها وضعیت مدار را نمایش می‌دهد، بلکه محل دقیق نقص یا فعال شدن تجهیزات را مشخص می‌کند، که تعمیر و بازگرداندن سامانه به حالت طبیعی را تسریع می‌کند.

مزایای سامانه آدرس‌پذیر | Benefits of Addressable Systems

1. پایداری و کاهش آلارم‌های کاذب:

   • پانل کنترل در مواجهه با تحریک مشکوک (مثل گرد و غبار یا حشرات) ابتدا Reset سریع انجام می‌دهد تا آلارم‌های خطا کاهش یابد.

2. نگهداری هوشمند:

   • سیستم وضعیت هر دتکتور را بررسی می‌کند و تنها در صورت نیاز پیغام نگهداری صادر می‌شود (Listed Integral Sensitivity Testing).

   • قابلیت Drift Compensation حساسیت دتکتورها را نسبت به گرد و غبار محیط تنظیم می‌کند و از تحریک‌های اشتباه جلوگیری می‌کند.

3. تشخیص سریع محل حادثه یا نقص:

   • هر دتکتور و کلید اعلام دستی دارای آدرس است و محل دقیق فعال شدن یا نقص نمایش داده می‌شود.

4. امکان تغییر و گسترش آسان سامانه:

   • اضافه یا حذف دتکتورها از طریق پانل یا نرم‌افزار و تغییر حافظه میکروپروسسور به راحتی امکان‌پذیر است.

آموزش و محدودیت‌ها | Training & Limitations

• هر سامانه آدرس‌پذیر با مشخصات خاص خود کار می‌کند و متخصصان سرویس باید آموزش ویژه ببینند (معمولاً ۳ تا ۴ روز).

• برای محدود کردن اثرات نقص، هر مدار نمی‌تواند بیش از ۱۰،۰۰۰ متر مربع را پوشش دهد.

• استفاده از ناحیه‌بندی (Zone) الزامی است تا منشاء حریق مشخص شود و از از دست رفتن حفاظت گسترده جلوگیری گردد.

نمایش نواحی و برنامه‌ریزی تجهیزات | Zone Display & Programming

• نواحی (Zones) و تجهیزات فعال می‌توانند با حروف یا اعداد نمایش داده شوند.

• نقشه یا دیاگرام نواحی معمولاً نزدیک پانل کنترل نصب می‌شود تا عملیات کنترل و اطفاء سریع و دقیق انجام شود.

• دتکتورها و کلیدهای آدرس‌پذیر شبیه تجهیزات متداول هستند و دارای کوک تنظیم شماره آدرس می‌باشند.

سامانه آدرس‌پذیر و آنالوگ اعلام حریق

طراحی مدار سامانه آدرس‌پذیر | Circuit Design in Addressable Systems

در سامانه‌های آدرس‌پذیر و هوشمند، مدار معمولاً در کلاس A طراحی می‌شود و تمام تجهیزات بر روی حلقه مدار قرار می‌گیرند.

بسته به اهمیت ناحیه‌های حفاظت‌شده و قابلیت‌های تابلو کنترل سامانه، می‌توان مدارها را به صورت:

• تمام کلاس A

• تمام کلاس B

• یا مخلوط (برخی ناحیه‌ها کلاس A و برخی B) طراحی کرد.

این انعطاف باعث می‌شود طراحی سامانه متناسب با نیازهای امنیتی و حساسیت مکان‌ها انجام شود.

سامانه آدرس‌پذیر آنالوگ Analogue Addressable Fire Alarm Systems

این سامانه‌ها مشابه سامانه‌های آدرس‌پذیر هستند، اما پیشرفته‌تر عمل می‌کنند.

هر دتکتور، مقدار آنالوگ کمیت فیزیکی (مثل دود یا گرما) را به پانل کنترل ارسال می‌کند.

• در دتکتورهای دود، میزان دود دریافت شده گزارش می‌شود.

• در دتکتورهای حرارت، مقدار گرما اندازه‌گیری و ارسال می‌شود.

پانل کنترل با بررسی این مقادیر آنالوگ، تصمیم هوشمندانه می‌گیرد و می‌داند که چه مقدار برای فعال شدن آلارم لازم است.

متناسب با مقدار دریافتی از هر دتکتور، سامانه می‌تواند برخی یا تمام خروجی‌ها را فعال کند، و این عملکرد کاملاً قابل برنامه‌ریزی است.

کاربردها و مزایا Applications & Advantages

• این نوع سامانه‌ها برای مکان‌های پیچیده، بزرگ و حساس مانند بیمارستان‌ها، کارخانجات و مراکز داده بسیار مناسب هستند.

• صداسازها و تجهیزات هشدار می‌توانند مستقیماً بر روی حلقه مدار قرار گیرند و با سامانه هماهنگ شوند.

• مزیت اصلی این سامانه‌ها، تشخیص دقیق‌تر آتش و کنترل هوشمند خروجی‌ها است، که منجر به کاهش خطاهای کاذب و افزایش سرعت واکنش می‌شود.

در شکل 2-7 پانل کنترل یک سامانه آنالوگ قابل آدرس دهی نشان داده شده است. همانطور که دیده می شود روی پانل، ناحیه ها و شماره دیتکتورها نمایش داده می شوند و دکمه های مربوط به برنامه ریزی وجود دارد.

سامانه مکشی اعلام حریق

سامانه‌های مکشی اعلام حریق برای مکان‌هایی با نیاز به تشخیص سریع دود و آتش طراحی شده‌اند، مانند فروشگاه‌های سرد، انبارهای حساس و فضاهای با ریسک بالا.

عملکرد سامانه مکشی How Aspirating Systems Work

• در این سامانه‌ها، هوا از فضاهای مختلف با دقت بالا مکیده می‌شود و از طریق لوله‌ها و اتصالات به واحد تشخیص دود (نمونه‌بردار هوا) منتقل می‌گردد.

• نمونه‌بردار هوا قادر است حتی کمترین ذرات دود را شناسایی کرده و هشدار فوری صادر کند.

• هر نقطه مکش هوا عملاً به عنوان یک سنسور دود مستقل عمل می‌کند، بنابراین طراحی و نصب این سامانه‌ها به دقت و تخصص خاصی نیاز دارد.

کاربردها و مزایا Applications & Advantages

• مناسب برای محیط‌هایی با ریسک بالا و حساسیت زیاد.

• امکان تشخیص زودهنگام آتش و دود قبل از گسترش حریق.

• کاهش خطر خسارات مالی و جانی در انبارها، سردخانه‌ها و مراکز داده.

نمای داخل یک سامانه مکشی

سامانه VESDA

سامانه VESDA Very Early Smoke Detection Apparatus یک سیستم اعلام حریق سریع است که از فن‌آوری مکشی هوا برای کشف دود استفاده می‌کند. در آموزش نصب اعلام حریق یاد میگیرید که این سامانه قادر است وجود دود را در مراحل اولیه حریق تشخیص دهد و به همین دلیل برای کاربردهای حساس و پر اهمیت که نیاز به حفاظت سریع از حریق دارند، بسیار مناسب است.

سامانه سریع اعلام حریق مکشی VESDA

سامانه VESDA LaserPLUS یک سیستم اعلام حریق سریع و مکشی است که از نمونه‌برداری هوا و تحلیل لیزری برای شناسایی دود استفاده می‌کند. این سامانه به دلیل حساسیت بالا، مناسب کاربردهای حساس و مکان‌های پر اهمیت است.

عملکرد سامانه

• هوا از طریق شبکه لوله‌کشی و پمپ مکش به دتکتور کشیده می‌شود.

• فیلتر دوبل کارتریج ذرات درشت را حذف کرده و تنها ذرات ریز برای تحلیل عبور می‌کنند.

• نمونه هوا در مسیر پرتو شدید Xenon قرار گرفته و نور بازتاب‌شده از ذرات دود توسط گیرنده‌ها به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌شود.

• این سیگنال به ماژول کنترل و پانل مرکزی ارسال شده و تحلیل می‌شود.

• سیستم قابل برنامه‌ریزی است و کاربران می‌توانند سطح حساسیت و لیول هشدار را تنظیم کنند تا از آلارم‌های کاذب جلوگیری شود.

نمایش و هشدار

• سامانه سطح دود محیط را به صورت خط نمودار آنالوگ نمایش می‌دهد.

• هشدارها به سه مرحله تقسیم می‌شوند:

مرحله اولیه: کشف شرایط غیرعادی در محیط

مرحله دوم: هشدار پتانسیل حریق و آماده‌سازی اقدامات اضطراری

مرحله سوم: تأیید وقوع حریق

مزایا

• تشخیص زودهنگام دود و حریق حتی در مراحل ابتدایی سوخت

• کاهش آلارم‌های اشتباه با استفاده از فیلتر و تنظیم حساسیت

• مناسب برای محیط‌های حساس، بزرگ و پرخطر

• نمونه‌برداری مداوم و پیوسته مستقل از جریان طبیعی هوا در محیط

سامانه های حریق رادیویی

سامانه های اعلام آدرس دهی یا آدرس دهی آنالوگ یک محل حفاظت شده وقتی ایده آل هستند که در ساختمان های زیبا و جذاب، خودشان را محدود به کابل و اتصالات قطع شدنی نکنند.

سامانه اعلام حریق رادیویی

سامانه‌های رادیویی آدرس‌پذیر برای محیط‌های وسیع و مکان‌هایی با هزینه بالای سیم‌کشی بسیار مناسب هستند.

• قابلیت نصب در مکان‌های دوردست مانند انبارها، مخازن سوخت و سایت‌های گسترده

• مناسب برای وسایل نقلیه عمومی و محیط‌هایی که سیم‌کشی سنتی دشوار یا پرهزینه است

• طراحی آدرس‌پذیر برای مدیریت دقیق تجهیزات و تشخیص سریع حریق

به کارگیری سامانه اعلام حریق رادیویی در وسایل نقلیه عمومی

برای افزایش ایمنی و بهینه‌سازی ارتباطات، سامانه‌های رادیویی اعلام حریق از شبکه‌های محلی ایمنی (Local Security Network – LSN) استفاده می‌کنند:

• گروهی از دیتکتورها (مثلاً یک طبقه) به صورت رادیویی به یک دریافت‌کننده متصل می‌شوند.

• چندین گروه با ارتباط به کنترلر مرکزی یک شبکه ایمن، انعطاف‌پذیر و قابل گسترش ایجاد می‌کنند.

• این سامانه‌ها در باند SRD 868–870 MHz فعالیت می‌کنند که مختص فناوری‌های ایمنی است و از تداخل با سایر باندهای صنعتی، پزشکی یا رادیو آماتور جلوگیری می‌کند.

شبکه اعلام حریق رادیویی (LSN (local security network

سامانه های تصویربرداری با دوربین های مادون قرمز:

نوع دیگری از سامانه های کشف حریق پیشرفته با دوربین های مادون قرمز می باشند که می توانند در تشخیص سریع و زود هنگام حریق از طریق اندازه گیری حرارت سطح و بدون تماس، بکار روند.

سامانه اعلام حریق بسیار حساس به وسیله دوربین مادون قرمز

سامانه تصویری و حرارتی اعلام حریق | Video & Thermal Fire Detection Systems

سامانه‌های تصویری و حرارتی آموزش اعلام حریق با استفاده از دوربین‌های چرخشی و مادون قرمز، کل فضا را به ناحیه‌های مختلف تقسیم کرده و به طور مداوم پوشش می‌دهند.

عملکرد و تشخیص حرارت

• اندازه هر ناحیه به کوچک‌ترین شیئی که باید شناسایی شود بستگی دارد.

• نرم‌افزار سامانه می‌تواند دمای سطح اجسام را اندازه‌گیری، بایگانی و تحلیل کند.

• اگر دما از حد معین بالاتر رود یا تغییرات حرارتی بیش از مجاز باشد، سامانه آلارم صادر می‌کند.

• نقاط گرم مخفی زیر سطوح نیز از طریق تغییر دمای سطح قابل کشف هستند، پیش از آنکه آتش‌سوزی رخ دهد.

کاهش خطای آلارم

• برای جلوگیری از آلارم‌های اشتباه، تعداد مشخصی از نقاط با دمای بالاتر از حد تعیین شده باید شناسایی شوند.

• کاربر می‌تواند حد دما و تعداد نقاط لازم برای هشدار را تنظیم کند.

• در حالت هشدار، امکان سوئیچ به حالت دستی برای بررسی دقیق ناحیه‌های خاص وجود دارد.

قابلیت‌های تصویربرداری

• دوربین مادون قرمز قادر است تصاویر ویدئویی حتی در زمان دود شدید تولید کند.

• نرم‌افزار تصاویر را فیلتر و بهینه‌سازی می‌کند تا وضوح و کنتراست مناسب حفظ شود.

• سیستم دارای تست‌های داخلی اتوماتیک برای اطمینان از عملکرد قطعات است.

دقت تشخیص و کاربردها

• بزرگی کوچک‌ترین نقطه گرم قابل کشف به زاویه لنز، فاصله دوربین و ابعاد ناحیه بستگی دارد.

  • مثال: در یک فضای 20×40×25 متر با زاویه لنز 24 درجه و فاصله 50 متر، کوچک‌ترین نقطه گرم قابل شناسایی حدود 13×13 سانتی‌متر است.

• این سامانه‌ها برای محیط‌های حساس و ارزشمند مانند موزه‌ها و اماکن تاریخی، برای حفاظت از میراث فرهنگی و ملی کاربرد ویژه دارند.