صفر تا صد آموزش تعمیر کارت گرافیک VGA
کارتهای گرافیک گیمینگ از برندهای مختلف مانند NVIDIA GeForce، AMD Radeon، ASUS ROG Strix و MSI Gaming X Trio هرکدام با ویژگیهای خاص خود برای گیمینگ و رندرینگ فیلم طراحی شدهاند. NVIDIA GeForce با ویژگیهایی مانند Ray Tracing و DLSS برای گرافیکهای واقعگرایانه و اجرای بازیها در وضوحهای بالا ایدهآل است، در حالی که AMD Radeon با کارایی عالی در قیمتهای رقابتی برای گیمرهای 1440p و 4K مناسب است. ASUS ROG Strix و MSI Gaming X Trio بهطور خاص برای گیمرهای حرفهای با سیستمهای خنککننده پیشرفته طراحی شدهاند. تعمیرات کارت گرافیک معمولاً شامل بررسی سیستم خنککننده، تعویض پد حرارتی، ریبال چیپ پردازنده گرافیکی، یا فلش کردن بایوس است که برای رفع مشکلاتی مانند داغی بیش از حد، عدم نمایش تصویر و مشکلات پردازنده گرافیکی به کار میرود.
تعمیرات کارت گرافیک کامپیوتر
کارت گرافیک یا GPU یکی از اجزای اساسی سیستمهای کامپیوتری است که برای انجام پردازشهای گرافیکی پیچیده به کار میرود. از آنجا که کارت گرافیک نقش مهمی در گرافیکهای سهبعدی، رندرینگ و پردازشهای حرفهای بازیها دارد، خرابی این قطعه میتواند تأثیر زیادی بر عملکرد سیستم داشته باشد. یکی از مشکلات رایج در کارت گرافیکها، خرابی اتصالات پایه چیپ (پردازنده گرافیکی) است که به دلیل گرمای زیاد یا شوکهای فیزیکی رخ میدهد. برای رفع این مشکل، از روشهای پیشرفتهای مانند ریبال چیپ (Chip Reballing) استفاده میشود. در دوره آموزش تعمیر کارت گرافیک و اینجا روشهای تعمیر کارت گرافیک، بهویژه ریبال چیپ با استفاده از هیتر و دستگاه BGA Rework Station به طور کامل شرح داده میشود.
ساختار و قطعات اصلی کارت گرافیک
کارت گرافیک کیس شامل بخشهای مختلفی است که هرکدام نقش خاصی در پردازش دادههای گرافیکی دارند. در این بخش به توضیح این اجزا و اصطلاحات پیشرفته آنها میپردازیم:
پردازنده گرافیکی (GPU):
پردازنده گرافیکی، قلب تپنده کارت گرافیک است که مسئول پردازش تمام دادههای گرافیکی میباشد. معماریهای پیشرفته مانند NVIDIA Ampere و AMD RDNA2 از CUDA cores (در NVIDIA) و Stream processors (در AMD) برای انجام عملیات پردازشی موازی استفاده میکنند. این پردازندهها به طور ویژه برای بازیهای گرافیکی پیچیده و مدلسازیهای سهبعدی طراحی شدهاند.
حافظه ویدئویی (VRAM):
حافظه ویدئویی برای ذخیره دادههای گرافیکی و تصویرهای سهبعدی مورد نیاز در پردازش استفاده میشود. معمولاً از حافظههای GDDR5، GDDR6 یا HBM2 (High Bandwidth Memory) در کارتهای گرافیک استفاده میشود. حافظههای HBM2 به دلیل پهنای باند بالا و دسترسی سریع، در کارتهای گرافیک حرفهای و برای رندرینگ سنگین کاربرد دارند.
مدار تغذیه گرافیک (Power Delivery Circuit):
مدار تغذیه مسئول تأمین انرژی لازم برای کارت گرافیک است. این مدار معمولاً شامل MOSFET (Metal Oxide Semiconductor Field Effect Transistor) و VRMs (Voltage Regulator Modules) است که وظیفه تنظیم ولتاژ و جریان مورد نیاز برای پردازنده گرافیکی و سایر قطعات را به عهده دارند. در دوره آموزش تعمیر کارت گرافیک به عیب یابی هر یک از این بخشها میپردازیم.
پورتها و کانکتورهای کارت گرافیک:
برای اتصال کارت گرافیک به نمایشگر یا سایر دستگاهها، از پورتهایی نظیر HDMI 2.1، DisplayPort 1.4a یا USB-C استفاده میشود. این پورتها قابلیت پشتیبانی از وضوحهای 4K و حتی 8K را دارند.
سیستم خنککننده:
سیستم خنککننده کارت گرافیک معمولاً شامل فنهای Axial یا blower-style است که برای انتقال حرارت از پردازنده گرافیکی به کار میرود. در برخی مدلها از سیستمهای خنککننده liquid cooling برای حفظ دمای بهینه استفاده میشود.
بایوس (BIOS) کارت گرافیک:
بایوس کارت گرافیک برای مدیریت تنظیمات سختافزاری و راهاندازی کارت گرافیک عمل میکند. این بایوس میتواند از طریق UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) فلش و دوباره برنامهریزی شود.
ابزار و تجهیزات لازم برای تعمیرات کارت گرافیک
برای انجام تعمیرات کارت گرافیک، ابزارهای خاص و بهروز ضروری هستند. این ابزارها شامل موارد زیر میباشند:
هیتر صنعتی (Hot Air Rework Station):
هیتر صنعتی برای اعمال گرما به برد گرافیک به کار میرود تا لحیمها نرم شوند و توپهای لحیم جدید بهراحتی جایگزین شوند. از مدلهایی مانند Weller WHA900 برای تنظیم دقیق دما و سرعت هوای خروجی استفاده میشود.
BGA Rework Station (دستگاه ریبال BGA):
دستگاه بی جی ای ماشین به طور خاص برای تعمیر و ریبال قطعات BGA (Ball Grid Array) طراحی شده است. با استفاده از بی جی ای ماشین، دما و گرما بهصورت یکنواخت بر روی سطح برد گرافیک و پایههای چیپ توزیع میشود تا از آسیب به قطعات جلوگیری شود. در کلاس آموزش تعمیر کارت گرافیک عملا با این دستگاه چیپ اصلی گرافیک را ریبال میکنیم.
Flux (فلوکس):
مایع فلکسی بهعنوان مادهای برای تسهیل فرآیند ریبال و بهبود جریان لحیم استفاده میشود.فلکس از اکسید شدن توپهای لحیم جلوگیری کرده و باعث میشود که لحیمها به راحتی و بهطور یکنواخت ذوب شوند.
کیت توپهای لحیم (Solder Balls Kit):
توپهای لحیم از جنس سربی یا سرب-قصد (Lead-Free) ساخته میشوند. اندازه این توپها بسته به مدل و نوع کارت گرافیک متفاوت است و برای انجام ریبال از توپهای لحیم با اندازه دقیق استفاده میشود.
آموزش ریبال چیپ با هیتر و BGA Rework Station
ریبال چیپ یکی از پیچیدهترین و تخصصیترین فرآیندهای تعمیرات کارت گرافیک است که به منظور بازسازی اتصالات پایههای چیپهای BGA (Ball Grid Array) استفاده میشود. این تکنیک برای تعمیر پردازنده گرافیکی (GPU)، حافظه ویدئویی (VRAM) و دیگر چیپهای گرافیکی به کار میرود. در دوره آموزش تعمیر گرافیک کامپیوتر، مراحل مختلف ریبال چیپ با استفاده از هیتر و BGA Rework Station از پایه تا موارد پیشرفتهتر توضیح داده خواهد شد.
شروع تعمیرات کارت گرافیک برای ریبال چیپ
قبل از هرگونه تعمیرات، کارت گرافیک باید بهطور کامل آماده شود تا از آسیب به سایر قطعات جلوگیری شود.
جدا کردن کارت گرافیک از مینبرد کیس:
-
ابتدا کارت گرافیک باید از سیستم کاملاً جدا شود. این شامل بیرون آوردن کارت از شکاف PCI-E و جدا کردن کابلهای مربوطه است.
بررسی آسیبهای فیزیکی مدار گرافیک:
-
بررسی دقیق برای شناسایی هرگونه ترکهای فیزیکی یا آسیبهای حرارتی ضروری است. اگر کارت گرافیک دچار ترک یا آسیبهای جدی در سطح برد شده باشد، تعمیر بهطور کامل ممکن است مؤثر نباشد.
تمیز کردن برد گرافیک:
-
تمیز کردن برد از لحیمهای اضافی، گرد و غبار و دیگر مواد زائد با استفاده از تمیزکننده برد (PCB Cleaner) و برس نرم باعث میشود که برد آماده ریبال باشد.
آزمایش عملکرد اولیه با ابزارهای تست خرابی گرافیک:
-
از ابزارهایی مانند POST Card و Diagnostic LEDs برای ارزیابی اولیه عملکرد کارت گرافیک استفاده کنید. این ابزارها به شناسایی مشکل اصلی کمک کرده و فرآیند تعمیر را سادهتر میکنند.
ریبال چیپ گرافیک با استفاده از هیتر
بهترین هیتر برای ریبال چیپ گرافیک:
-
برای ریبال چیپ، از دستگاه Hot Air Rework Station یا هیتر صنعتی استفاده میشود که هوای داغ را بهطور یکنواخت روی سطح برد گرافیک اعمال میکند. دمای مناسب برای ریبال معمولاً بین ۲۲۰ تا ۲۴۰ درجه سلسیوس است. باید دما را بهدقت تنظیم کنید تا از آسیب به سایر قطعات جلوگیری شود.
اعمال Flux:
-
مایع فلکسی یک ماده شیمیایی است که به تسهیل فرآیند لحیمکاری کمک میکند. برای ریبال چیپ، بهطور یکنواخت فلکس را روی سطح پایههای چیپ و محلهای اتصال برد گرافیک اعمال کنید. این کار باعث جلوگیری از اکسید شدن پایهها و تسهیل در ذوب لحیمها میشود.
گرم کردن و ذوب کردن لحیمها:
-
با استفاده از هیتر، باید دمای برد گرافیک به حد مطلوب برسد تا لحیمها ذوب شوند. فرآیند گرمایش باید یکنواخت و دقیق باشد. این مرحله باید حدود ۲ تا ۳ دقیقه طول بکشد تا لحیمها بهطور کامل نرم شوند و توپهای لحیم قدیمی برداشته شوند.
برداشتن توپهای لحیم قدیمی:
-
پس از نرم شدن لحیمها، باید توپهای لحیم قدیمی را با استفاده از پمپ وکیوم یا ابزارهای مخصوص بردارید. این کار کمک میکند تا پایههای چیپ بهطور دقیق از لحیمهای قدیمی پاک شوند.
ریبال چیپ گرافیک با BGA Rework Station
آمادهسازی بی جی ای ماشین:
-
دستگاه بی جی ای ماشین BGA Rework Station یکی از پیشرفتهترین دستگاهها برای ریبال چیپهای بی جی ای است. این دستگاه از سیستمهای گرمایی دقیق و پروفایلهای دمایی برای اعمال گرما بهطور یکنواخت استفاده میکند. باید دستگاه را بر اساس نوع چیپ (مانند GPU یا VRAM) تنظیم کنید. دمای معمول برای این فرآیند حدود ۲۲۰ تا ۲۴۰ درجه سلسیوس است.
قرار دادن برد گرافیک در دستگاه:
-
برد گرافیک باید بهطور دقیق در دستگاه قرار گیرد و توسط گیرههای دستگاه ثابت شود. دستگاه BGA Rework Station با استفاده از مکانیسم مکش یا گیرههای مکانیکی برد گرافیک را بهطور ثابت نگه میدارد تا از حرکت آن حین فرآیند ریبال جلوگیری شود.
اعمال گرما بهطور یکنواخت:
-
در این مرحله، دستگاه با استفاده از پروفایل گرمایی یکنواخت، دما را در تمامی نقاط برد گرافیک اعمال میکند. دستگاههای پیشرفته مانند Quick 861DW این توانایی را دارند که بهطور یکنواخت گرما را روی پایههای چیپ و اطراف آن توزیع کنند تا لحیمها بهطور یکنواخت ذوب شوند و توپهای لحیم جدید جایگزین شوند.
خنکسازی و بررسی نهایی:
-
پس از اعمال حرارت و ذوب شدن لحیمها، برد گرافیک باید بهآرامی خنک شود. سپس باید اتصالات پایههای چیپ بررسی شوند تا از کیفیت ریبال و صحت اتصالات اطمینان حاصل شود.
استفاده از تجهیزات پیشرفته برای تست کیفیت:
-
پس از انجام ریبال چیپ، بررسی کیفیت لحیمکاری و اتصالهای پایههای چیپ با استفاده از میکروسکوپ دیجیتال ضروری است. این کار به شناسایی مشکلاتی مانند اتصال ناقص یا اتصال کوتاه کمک میکند.
-
همچنین، برای تست عملکرد، کارت گرافیک باید در شرایط گرافیکی سنگین آزمایش شود تا از رفع مشکل و عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شود.
تست گرافیک بعد از ریبال چیپست GPU:
-
پس از انجام ریبال چیپ، کارت گرافیک باید در شرایط گرافیکی پیچیده (بازیهای سنگین یا نرمافزارهای رندرینگ) تست شود تا از بهبود عملکرد گرافیکی و حذف آرتیفکتهای گرافیکی اطمینان حاصل گردد.
ریبال پیشرفته و استفاده از دستگاههای چندمنظوره:
-
برای تعمیرات گرافیک، از دستگاههای لحیمکاری استفاده میشود که میتوانند عملیاتهای مختلف مانند تعویض و ریبال را همزمان انجام دهند. این دستگاهها برای کارتهای گرافیک با چیپست های جدید، تعداد پایههای زیاد و پیکربندیهای پیچیده بسیار مناسب هستند.
ریبال چیپ گرافیک با استفاده از هیتر و BGA Rework Station یک فرآیند پیچیده و تخصصی است که نیازمند دقت بالا و استفاده از تجهیزات پیشرفته دارد. این فرآیند میتواند بهطور مؤثر مشکلاتی مانند آرتیفکتهای گرافیکی، هنگ کردن سیستم یا عدم نمایش تصویر را برطرف کند. با استفاده از Flux با کیفیت بالا، تنظیم دقیق دما و استفاده از دستگاههای BGA Rework Station برای انجام ریبال، میتوان کارت گرافیک را به عملکرد اولیه خود بازگرداند و از مشکلات بعدی جلوگیری کرد.
آموزش تعمیرات کارت گرافیک گیمینگ
روش تعمیرات کارت گرافیک NVIDIA GeForce RTX 3090/3080/3070
کارتهای NVIDIA GeForce RTX 3090/3080/3070 بهویژه برای گیمینگ 4K و رندرینگ فیلم با کیفیت بالا طراحی شدهاند و از ویژگیهای پیشرفتهای مانند Ray Tracing و DLSS بهره میبرند. این کارتها به دلیل قدرت پردازشی بالا به تعمیرات تخصصی نیاز دارند:
-
سیستم خنککننده گرافیک: اگر کارت گرافیک دچار داغی زیاد شود، باید به بررسی سیستم خنککننده پرداخته و فنها و پاست حرارتی تعویض شوند. این کار به کاهش دمای کارت گرافیک کمک میکند و از آسیب دیدن قطعات جلوگیری میکند.
-
ریبال چیپ گرافیکی (GPU): اگر پردازنده گرافیکی (GPU) بهخاطر داغی بیش از حد یا ضربه آسیب دیده باشد، باید از فرآیند ریبال چیپ استفاده کرد. این فرآیند شامل برداشتن توپهای لحیم قدیمی و نصب توپهای لحیم جدید بهطور دقیق است. برای این کار نیاز به دستگاههای BGA Rework Station و Hot Air Rework Station است.
-
فلش بایوس: در صورتی که کارت گرافیک مشکلات بایوس یا قطع تصویر داشته باشد، فلش کردن بایوس با دستگاه TNM 7000 میتواند به رفع مشکلات نرمافزاری کمک کند.
آموزش تعمیر کارت گرافیک AMD Radeon RX 6900 XT/6800 XT/5700 XT
کارتهای AMD Radeon RX 6900 XT و RX 6800 XT از معماری RDNA2 بهره میبرند که قدرت پردازش بالایی را برای گیمینگ 4K و رندر فیلم ارائه میدهند. این کارت گرافیکها به دلیل عملکرد قوی و قیمت مناسب گزینههای محبوبی برای گیمرها و تولیدکنندگان ویدئویی هستند.
-
سیستم خنک کننده گرافیک: در صورت داغی بیش از حد، باید فنها تمیز شده و پاست حرارتی تعویض گردد. استفاده از سیستمهای خنککننده پیشرفته برای کاهش دمای کارت ضروری است.
-
ریبال چیپ گرافیک: اگر مشکلات گرافیکی مانند آرتیفکتها یا هنگ کردن تصاویر وجود داشته باشد، باید از ریبال چیپ استفاده کرد. این فرآیند شامل نصب توپهای لحیم جدید روی پایههای پردازنده گرافیکی است.
-
فلش آي سی بایوس گرافیک: در صورتی که کارت گرافیک بهطور مکرر راهاندازی نمیشود یا قطع تصویر میشود، فلش کردن بایوس میتواند مشکل را رفع کند.
-
استفاده از لحیمکاری با دستگاه برای جلوگیری از خرابی بیشتر شامل تعویض جی پی یو، وی رم، قطعات بخش تغذیه گرافیک.
-
کنترل دقیق دما با دستگاههای BGA Rework Station و Hot Air Rework Station.
-
تعویض VRAM در صورت وجود آرتیفکتهای گرافیکی.
روش تعمیرات گرافیک ASUS ROG Strix (NVIDIA/AMD)
کارت گرافکی ایسوس بهطور ویژه برای گیمینگ ورندرینگ فیلم طراحی شدهاند و بهدلیل سیستمهای خنککننده پیشرفته و عملکرد بالای خود شناخته میشوند. این کارتها معمولاً با فنهای Axial-Tech برای کاهش دما و بهبود عملکرد خنککنندگی ساخته شدهاند.
روشهای تعمیر و عیبیابی گرافیک ایسوس:
-
فنها و سیستم خنککننده گرافیک ایسوس: در صورت خرابی فنها یا افزایش دمای کارت، باید فنها تمیز و در صورت نیاز تعویض شوند. همچنین، تعویض پاست حرارتی میتواند دمای کارت را بهینه کند.
-
ریبال چیپ گرافیکی ایسوس: مشکلات گرافیکی مانند آرتیفکتها یا هنگ کردن تصاویر معمولاً بهدلیل خرابی GPU است که نیاز به ریبال چیپ دارد.
-
فلش بایوس ایسوس: در صورتی که کارت گرافیک بهطور مکرر راهاندازی نمیشود یا مشکلات بایوس وجود دارد، باید آی سی بایوس آن فلش شود.
-
پد سیلیکون حرارتی با کیفیت بالا و فنهای با عملکرد بهینه باید برای حفظ دمای کارت استفاده شوند.
-
کنترل دقیق حرارت در هنگام انجام ریبال چیپ با استفاده از دستگاههای BGA Rework Station و Hot Air Rework Station.
روش تعمیر کارت گرافیک MSI Gaming X Trio (NVIDIA/AMD)
کارتهای MSI Gaming X Trio با فنهای TORX Fan و سیستم خنککننده پیشرفته طراحی شدهاند که بهویژه برای گیمینگ 4K و رندرینگ فیلم مناسب هستند. این کارتها در مقایسه با قیمت، عملکرد بسیار خوبی دارند و برای استفاده طولانیمدت بسیار مناسباند.
روشهای تعمیر و عیبیابی گرافیک MSI:
-
سیستم خنککننده و فنها: در صورت نویز زیاد یا داغی بیش از حد، باید فنها تمیز و در صورت لزوم تعویض شوند. پاست حرارتی نیز باید تعویض گردد.
-
ریبال چیپ: مشکلاتی مانند آرتیفکتها یا خطوط گرافیکی معمولاً بهدلیل خرابی GPU یا VRAM ایجاد میشود. برای حل این مشکل، باید از ریبال چیپ استفاده کرد.
-
مشکلات VRAM: اگر کارت به دلیل خرابی VRAM دچار آرتیفکتها یا هنگ کردن تصاویر شود، باید VRAM را تعویض کرد.
قلقهای تعمیر گرافیک ام اس آی:
-
استفاده از فنهای با کیفیت برای عملکرد بهتر و کاهش دما.
-
انجام ریبال چیپ با استفاده از BGA Rework Station برای تعمیر پایههای پردازنده گرافیکی.
-
تعویض VRAM بهطور دقیق و با استفاده از لحیمکاری حرفهای.
تعمیر کارت گرافیک ATI Radeon (سری Radeon)
کارتهای ATI Radeon که اکنون تحت برند AMD شناخته میشوند، از قدیمیترین و معتبرترین کارتهای گرافیک برای گیمینگ و رندرینگ فیلم هستند. مدلهایی مانند Radeon HD 7970 یا Radeon RX 580 هنوز در بسیاری از سیستمها استفاده میشوند و عملکرد خوبی دارند.
روشهای تعمیر و عیبیابی گرافیک ای تی آی:
-
فنها و سیستم خنککننده گرافیک ای تی آی: مانند کارتهای NVIDIA و AMD Radeon، این کارتها نیز باید از سیستمهای خنککننده با عملکرد بالا بهرهمند باشند. در صورت بروز داغی زیاد یا نویز فنها، باید فنها تمیز و تعویض شوند.
-
ریبال چیپ گرافیک ای تی آی: اگر GPU یا VRAM بهدلیل خرابی اتصالات پایهها یا لحیمها دچار مشکل شود، باید از ریبال چیپ استفاده کرد. این فرآیند باید با استفاده از دستگاههای بی جی ای ماشین انجام شود.
-
فلش بایوس ای تی آی: در صورتی که بایوس کارت گرافیک پایدار نباشد یا مشکلات عملکردی ایجاد کند، باید فلش بایوس با دستگاه پروگرامر تی ان ام ۷۰۰۰ انجام شود.
موارد تعمیر گرافیک ای تی آی:
-
خمیر سلیکون حرارتی با کیفیت بالا برای جلوگیری از داغی.
-
استفاده از لحیمکاری دقیق و کنترل دمای دستگاههای ریبال برای ایجاد اتصالات پایدار و جلوگیری از آسیب به سایر قطعات.
گیمینگ و رندر فیلم از برندهای NVIDIA GeForce، AMD Radeon، ASUS ROG Strix، MSI Gaming X Trio و ATI Radeon نیاز به تعمیرات تخصصی دارند. برای تعمیرات این کارتها، استفاده از ابزارهای خاص مانند BGA Rework Station، Hot Air Rework Station، و CH341A Programmer برای فلش کردن بایوس ضروری است. تعمیرات این کارتها معمولاً شامل بررسی فنها و سیستم خنککننده، تعویض پاست حرارتی، ریبال چیپ پردازنده گرافیکی و تعویض VRAM میشود. توجه به این جزئیات میتواند به تعمیر کارت گرافیک و افزایش عمر آن کمک کند.
تعمیر و تعویض پورتهای گرافیک در کارت گرافیک
تعمیر و تعویض پورتهای گرافیک مانند HDMI، DisplayPort، VGA یا USB-C در کارت گرافیک نیازمند دقت و ابزارهای تخصصی است. برای این کار، ابتدا باید کارت گرافیک از سیستم جدا شده و پورت آسیبدیده بررسی شود. برای برداشتن پورت معیوب، از هیتر صنعتی یا BGA Rework Station برای نرم کردن لحیمهای پایههای پورت استفاده میشود. پس از ذوب شدن لحیمها، پورت قدیمی از برد جدا شده و پایهها تمیز میشوند. در مرحله بعد، پورت جدید بهطور دقیق در جای خود قرار داده شده و پایههای آن با استفاده از لحیمکاری تخصصی به برد متصل میشود. برای اطمینان از کیفیت اتصالات، پایهها باید بهطور یکنواخت و محکم لحیم شوند. در پایان، تمامی اتصالات با میکروسکوپ دیجیتال یا ابزار دقیق بررسی میشود تا از صحت عملکرد پورت جدید و نبود لحیم اضافی یا اتصالات ناقص اطمینان حاصل شود.