آموزش تعمیر موبایل مبتدی فصل ۸

از مهمترین قطعاتی که امروزه بیشترین مصرف را در بردهای الکترونیکی از جمله برد موبایل دارند، دیود و ترانزیستور است. در بخش آموزش تعمیر گوشی لازم است که دیود و ترانزیستور را بصورت کامل برای شما شرح دهیم. البته در کلاس عملی آموزش تعمیر موبایل این قطعات روی چندین مدل برد به کارآموزان داده میشود تا آنها را از روی برد جداسازی، تست و اندازه گیری کنند. این کار عملی باعث یادگیری سریعتر و بهتر در عیب یابی موبایل میشود.

آموزش الکترونیک موبایل

همانطور که در فصلهای پیشین در جزوه آموزش تعمیر موبایل برایتان آوردیم، گوشی تلفن همراه از قطعات الکترونیکی بهم پیوسته تشکیل شده است. هر یک از این قطعات مستلزم شناخت است تا بتوانیم عیب یابی برد خراب موبایل را براحتی انجام دهیم. در این فصل تعریف دیود و تعریف ترانزیستور از پایه توضیح داده شده است.

دیود چیست

دیود (Diode) یک قطعه نیمه‌ هادی دو پایه است که در بایاس مستقیم (آند به مثبت، کاتد به منفی) جریان را عبور می‌دهد و در بایاس معکوس مانند عایق عمل می‌کند. دیود از اتصال دو ناحیه P و N (سیلیکون یا ژرمانیوم) ساخته می‌شود و دارای ولتاژ آستانه حدود ۰٫۶ تا ۰٫۷ ولت است.

مهم‌ترین کاربردهای دیود در مدارهای الکترونیکی و برد موبایل شامل یکسوسازی جریان (دیود یکسوساز)، تثبیت ولتاژ (دیود زنر)، سرعت سوئیچینگ بالا و افت ولتاژ کم (دیود شاتکی) و حفاظت از برد در برابر اتصال برعکس شارژر و برگشت جریان است. دیود در عمل مثل یک شیر یک‌طرفه جریان الکتریکی در مدارهای تغذیه و شارژ عمل می‌کند.

دیود یکی از مهم‌ترین قطعات الکترونیکی است که جریان برق را فقط در یک جهت عبور می‌دهد و در جهت مخالف آن را قطع می‌کند. به همین دلیل دیود را یک شیر یک‌طرفه الکتریکی می‌نامند و این ویژگی اساس یک‌سوسازی و تبدیل جریان AC به DC در مدارهای الکترونیکی است.

وقتی آند دیود به مثبت منبع تغذیه و کاتد آن به منفی وصل شود، دیود در بایاس مستقیم (Forward Bias) قرار می‌گیرد. اگر ولتاژ منبع از ولتاژ آستانه دیود (حدود 0.6 تا 0.7 ولت در دیود سیلیکونی) بیشتر شود، سد پتانسیل شکسته شده و دیود شروع به هدایت جریان می‌کند.

اگر جهت دیود را برعکس کنیم و مثبت منبع به کاتد وصل شود، دیود در بایاس معکوس (Reverse Bias) قرار دارد. در این حالت دیود در برابر عبور جریان مقاومت بسیار زیادی دارد و جریان از آن عبور نمی‌کند؛ فقط یک مقدار بسیار کم به نام جریان نشتی دیود (چند میکروآمپر) دیده می‌شود که در بیشتر مدارها قابل چشم‌پوشی است.

دیودهای با کیفیت و تکنولوژی جدید معمولاً جریان نشتی بسیار ناچیزی دارند و عملکرد دقیق‌تری در مدارهای الکترونیکی نشان می‌دهند.

تمام دیود ها یک آستانه برای حداکثر ولتاژ معکوس دارند که اگر ولتاژ معکوس بیش از آن شود دیود میسوزد (کریستال ذوب می شود) و جریان را در جهت معکوس هم عبور میدهد. به این ولتاژ، ولتاژ آستانه شکست دیود (VBR) گفته می شود.

• بیشترین آمار سوختگی در برد گوشی ها را دیود دارا می باشد.
• پس جریان فقط در یک جهت و آن هم جهتی که فلش دیود نشان می دهد از دیود عبور می کند.

انواع دیود

1. دیود معمولی (ژرمانیوم) با شماتیک 
2. دیود نورانی LED با شماتیک  

دیودهای نورانی یکی از پر مصرف ترین دیود ها هستند که در زندگی روزمره بسیار دیده می شوند . مثل چراغ روشن و خاموش تلویزیون ، نور پس زمینه LCD و (Key pad صفحه کلید) موبایل و...

3. دیود زنر (Zener) با شماتیک  

دیود زنر نقش پر کاربرد تثبیت ولتاژ را در انواع مدارات الکترونیکی و به ویژه گوشی های تلفن همراه به عهده دارد.

• دیود های زنر با ولتاژ شکست بین 1 تا 100 ولت ساخته می شوند.
• برای بالا بردن ولتاژ زنری و همچنین افزایش جریان قابل تحمل زنرها، می توان آن ها را با توجه به قوانین مدارات ترکیبی به صورت سری یا موازی بست.

مثالی کاربردی و ساده برای دیود ها

یک نمونه ساده و کاملاً کاربردی از دیود در مدارهای روزمره، استفاده آن در ساعت دیجیتال است. ساعت معمولاً با آداپتور 15 ولت کار می‌کند، اما وقتی برق قطع می‌شود، نباید ساعت صفر شود. برای همین از یک باتری پشتیبان (Backup Battery) استفاده می‌کنند.

در مدار نشان داده شده، دیودها نقش کلیدی دارند:

• وقتی برق شهر وجود دارد، دیود جریان را از آداپتور به ساعت عبور می‌دهد و اجازه نمی‌دهد باتری تخلیه شود.

• وقتی برق قطع می‌شود، دیود مسیر آداپتور را قطع کرده و جریان را از باتری پشتیبان به ساعت منتقل می‌کند.
  یعنی دیود مانند یک سوئیچ خودکار یک‌طرفه عمل می‌کند و مسیر مناسب جریان را بدون هیچ رله یا کلید مکانیکی انتخاب می‌کند.

همچنین یک LED در مدار قرار دارد که با وجود جریان ورودی از آداپتور روشن می‌شود. این LED مثل یک نشانگر وجود برق کار می‌کند و کاربر به‌راحتی می‌فهمد که دستگاه از آداپتور تغذیه می‌شود یا از باتری.

این مثال نشان می‌دهد که دیودها چطور در سیستم‌های الکترونیکی برای حفاظت، سوئیچینگ، جلوگیری از برگشت جریان و مدیریت تغذیه اضطراری استفاده می‌شوند.

در شکل بالا زمانی که برق وجود دارد، دیود D1 را روشن می گیریم. پس بر روی کاتد هر دو دیود (0.7 - 15)V قرار می گیرد. چون D2 باید خاموش باشد، ولتاژ آند آن را حداکثر v 14.3 در نظر می گیریم (همان ولتاژ باطری) تا ساعت تنها ازمنبع ولتاژ تغذیه گردد. با قطع برق بایاس D2 قطع گشته و این دیود خاموش می گردد. در این حالت D1 روشن گشته ساعت با ولتاژ (0.7-14.3)V تغذیه می گردد.

لازم به یادآوری است برای این که دیودی روشن باشد، ولتاژ آند آن باید حداقل 0.7V از ولتاژ کاتد آن بیشتر باشد.

رنگ دیود

دیود ها به رنگ مشکی و سفید روی برد دیده می شوند. دیودهای معمولی و زنر به رنگ مشکی و دیودهای LED به رنگ سفید روی برد قراردارند.

شماتیک دیود

دیود ها را در شماتیک موبایل با حرف (با حرف V و دیود زنر را با حرف ZD) نمایش می دهند. سوختن آن موجب می شود که گوشی شارژ نشود.

• شایان ذکر است که نیمه هادی ها مثل هادی ها دیگر دارای واحد و کمیت نیستند و به جای آن شماره فنی و شناسایی دارند.
• دیودهای زنر که علاوه بر شماره فنی مقدار ولتاژ مجاز کار زنر و مقدار توان آن نیز مشخص می شود.
• دیود های LED معمولا از روی رنگ و شکل شناسایی می شوند.

تست دیود

• رنج بازر یا 2KΩ 
• از یک طرف اهم بین 200 تا 600 و از طرف دیگر اهم 1.0 یا بالای 1000

ترانزیستور

ترانزیستور یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین قطعات نیمه‌هادی در دنیای الکترونیک و تعمیرات موبایل است. این قطعه از مواد نیمه‌رسانا مانند سیلیسیم (Si) و ژرمانیوم (Ge) ساخته می‌شود و ساختار آن بر پایه پیوندهای نوع P و N شکل گرفته است. هر ترانزیستور از سه لایه کریستال نیمه‌هادی تشکیل می‌شود و بر اساس ترتیب این لایه‌ها به دو نوع PNP و NPN تقسیم‌بندی می‌گردد.

ترانزیستورها در مدارهای الکترونیک و به‌ویژه در برد موبایل، نقش‌های حیاتی مانند سوئیچینگ (ON/OFF)، تقویت جریان، تقویت ولتاژ و حتی تنظیم سیگنال را برعهده دارند. عملکرد صحیح بسیاری از بخش‌های گوشی مانند مدار تغذیه، پاور IC، مدار شارژ، آنتن، آمپلی‌فایر صدا و بیس‌باند وابسته به سلامت ترانزیستورهاست.

ساختار پایه‌های ترانزیستور

از هر لایه نیمه‌هادی در ترانزیستور یک پایه خروجی گرفته می‌شود، بنابراین تمام ترانزیستورها سه پایه دارند:

• Base (بیس B):
  ورودی کنترل‌کننده ترانزیستور و نقش سوئیچ را ایفا می‌کند.

• Collector (کلکتور C):
  مسیر جمع‌آوری و هدایت جریان اصلی در مدار.

• Emitter (امیتر E):
  مسیر خروج جریان از ترانزیستور.

در حالت عملکرد:

• اگر جریان به بیس اعمال شود، ترانزیستور هدایت کرده و جریان از کلکتور به امیتر عبور می‌کند → سوئیچ روشن (ON)

• اگر جریان بیس وجود نداشته باشد، ترانزیستور قطع می‌شود → سوئیچ خاموش (OFF)

این رفتار در تعمیرات موبایل بسیار مهم است؛ زیرا بسیاری از ترانزیستورهای SMD برد گوشی برای راه‌اندازی خطوط تغذیه، کنترل سیگنال، محافظت جریان، و قطع/وصل کردن ولتاژهای حساس استفاده می‌شوند.

تشخیص نوع ترانزیستور در نقشه و شماتیک

در نقشه PCB و شماتیک موبایل برای تشخیص نوع ترانزیستور از فلش روی پایه امیتر استفاده می‌شود:

• فلش به داخل → ترانزیستور PNP

• فلش به خارج → ترانزیستور NPN

این نشانه‌گذاری یکی از مهم‌ترین موارد در تحلیل نقشه‌های موبایل، تست بُرد و ولتاژگیری است.

مزایای ترانزیستورها بر لامپهای خلاء

ترانزیستورها به‌دلیل ویژگی‌های فنی و عملیاتی بسیار بهتر، در بیشتر کاربردهای الکترونیکی جایگزین لامپ‌های خلاء شده‌اند. مهم‌ترین مزایا عبارت‌اند از:

• اندازه بسیار کوچکتر و امکان استفاده در مدارهای فشرده مانند برد موبایل و تجهیزات مدرن

• تولید کاملاً اتوماتیک و قابل ساخت در تیراژ بالا

• هزینه پایین‌تر نسبت به لامپ خلا

• کار در ولتاژهای پایین و سازگاری با مدارات کم‌مصرف

• عدم نیاز به زمان گرم شدن (لامپ‌ها 10 تا 60 ثانیه تأخیر دارند)

• تلفات توان کمتر به‌دلیل حذف توان گرمایی و ولتاژ اشباع بسیار پایین

• قابلیت اطمینان و مقاومت مکانیکی بیشتر

• عمر بسیار طولانی‌تر و عدم مشکل آلودگی خلا

• ساخت آسان دستگاه‌های مکمل (ICها و مدارهای مجتمع)

• توانایی کنترل جریان‌های بالا در مدل‌های پاور (صدها آمپر)

• میکروفونیک بسیار کمتر و عملکرد پایدارتر

نواحی کاری ترانزیستور

ترانزیستورهای BJT در سه ناحیه کاری اصلی فعالیت می‌کنند که شناخت آن‌ها برای تحلیل مدار، تست ترانزیستور SMD، عیب‌یابی برد موبایل و طراحی الکترونیک ضروری است:

۱. ناحیه قطع (Cut-off Region)

در این حالت جریان بیس وجود ندارد و ترانزیستور کاملاً OFF است.
در ناحیه قطع جریان کلکتور به امیتر صفر بوده و ترانزیستور هیچ عملکردی در مدار انجام نمی‌دهد.
با افزایش ولتاژ و جریان بیس، ترانزیستور از حالت قطع خارج می‌شود و وارد ناحیه فعال می‌گردد.

۲. ناحیه فعال (Active Region)

در این ناحیه ترانزیستور مانند یک تقویت‌کننده خطی عمل می‌کند و نسبت بین جریان بیس و کلکتور طبق ضریب تقویت β برقرار است.
این ناحیه مهم‌ترین بخش کار ترانزیستور برای تقویت جریان و ولتاژ در مدارهای آنالوگ و بخش‌های صوتی و RF موبایل محسوب می‌شود.

۳. ناحیه اشباع (Saturation Region)

با افزایش بیش‌ازحد جریان بیس، ترانزیستور به ناحیه اشباع کامل می‌رسد.
در این وضعیت حتی اگر جریان بیس بیشتر شود، جریان کلکتور–امیتر دیگر افزایش پیدا نمی‌کند.
ترانزیستور در این حالت مانند یک کلید کاملاً روشن (ON) عمل می‌کند.
افزایش بیش از حد جریان بیس ممکن است باعث داغ شدن و سوختن ترانزیستور شود.

عملکرد ترانزیستور

ترانزیستور از دیدگاه مداری یک عنصر سه پایه می باشد که با اعمال یک سیگنال به یکی از پایه های آن میزان جریان عبور کننده از دو پایه دیگر آن را می توان تنظیم کرد. برای عملکرد صحیح ترانزیستور در مدار باید توسط المان های دیگر مانند مقاومت ها و ... جریان ها و ولتاژ های لازم را برای آن فراهم کرد و یا اصطلاحاً آن را بایاس کرد.

انوع ترانزیستور ها و سمبل مداری آن ها

ترانزیستور BJT تیپ مثبت PNP با شماتیک  

ترانزیستور BJT تیپ منفی NPN با شماتیک   

ترانزیستور uni Junction transistor) UJT)

ترانزیستور اثر میدان field effect transistor) FET) نوع مثبت با شماتیک  

ترانزیستور اثر میدان NFET نوع منفی با شماتیک  

ترانزیستورها در الکترونیک عمومی همانطور که از شماتیک آن پیدا است عنصری سه پایه است اما در مدار گوشی های تلفن همراه، ترانزیستور ها به شکل های سه پایه و چهارپایه دیده می شوند. نوع چهار پایه آن یک پایه برای دفع گرمای ترانزیستور یا هیت سینک دارد که از پایه های دیگر پهن تر و بزرگ تر است و با حرف H نشان داده می شود.

انواع ترانزیستور پیوندی

ترانزیستورهای پیوندی یا BJT (Bipolar Junction Transistor) بر اساس نحوه قرار گرفتن نیمه‌رساناهای نوع P و N به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند. این دسته‌بندی در تحلیل مدار، تست ترانزیستور SMD، تعمیر برد موبایل و طراحی الکترونیک اهمیت زیادی دارد.

۱. ترانزیستور PNP

در این نوع ترانزیستور، ساختار کریستالی شامل سه لایه نیمه‌رسانا است که:

• دو لایه کناری از نوع P

• لایه میانی از نوع N

می‌باشند.
در ترانزیستورهای PNP جریان از امیتر به کلکتور تحت کنترل بیس جریان پیدا می‌کند. این مدل معمولاً در مدارهای آنالوگ، بایاس معکوس، و سوییچینگ سطح پایین استفاده می‌شود.

۲. ترانزیستور NPN

در این نوع، آرایش لایه‌ها به صورت زیر است:

• دو لایه کناری از نوع N

• لایه میانی از نوع P

ترانزیستورهای NPN پرکاربردترین و رایج‌ترین نوع BJT در برد موبایل، مدارهای تغذیه، کنترل سوئیچینگ، تقویت سیگنال و مدارهای دیجیتال هستند.
در این مدل، با اعمال جریان کوچک به بیس، جریان کلکتور به امیتر هدایت می‌شود.

نحوه تغذیه ترانزیستور

برای اینکه یک ترانزیستور BJT بتواند نقش تقویت‌کننده جریان و ولتاژ را به‌درستی انجام دهد، ابتدا باید با یک ولتاژ DC مناسب بایاس یا تغذیه شود. این فرایند که با نام Biasing ترانزیستور شناخته می‌شود، تعیین‌کننده عملکرد صحیح ترانزیستور در ناحیه فعال است.

پارامترهای اصلی تغذیه ترانزیستور

در تحلیل و طراحی مدارهای تقویت‌کننده، معمولاً از نام‌گذاری‌های زیر استفاده می‌شود:

• ولتاژ بیس–امیتر (VBE)
  معمولاً حدود ۰.۷ ولت برای ترانزیستور سیلیسیومی و ۰.۳ ولت برای ژرمانیومی.
  این ولتاژ شرط روشن شدن ترانزیستور است.

• ولتاژ کلکتور–امیتر (VCE)
  ولتاژ اصلی روی ترانزیستور که ناحیه کاری آن (فعال، قطع، اشباع) را مشخص می‌کند.

• جریان بیس (IB)
  جریان ورودی کوچک که مقدار جریان کلکتور را کنترل می‌کند.

• جریان کلکتور (IC)
  جریان تقویت‌شده و اصلیِ عبوری از ترانزیستور.

• جریان امیتر (IE)
  جمع جریان بیس و کلکتور است.

روابط پایه‌ای (مهم برای تحلیل مدار)

• شرط روشن شدن ترانزیستور:
  VBE ≈ 0.7V (در سیلیسیمی)

• رابطه جریان‌ها:
  IE = IC + IB

• جریان کلکتور تقریباً برابر است با:
  IC ≈ β × IB
  (β ضریب تقویت ترانزیستور)

جمع‌بندی تخصصی آموزش ترانزیستور

با اعمال بایاس صحیح DC و تنظیم ولتاژ پایه‌های بیس، کلکتور و امیتر، ترانزیستور در ناحیه فعال کار می‌کند و می‌تواند وظایف تقویت سیگنال، سوئیچینگ و کنترل جریان را با راندمان بالا انجام دهد. این موضوع در مدارهای صوتی، تقویت‌کننده‌ها، مدارهای موبایل، تغذیه و پاور کاملاً حیاتی است.

تست ترانزیستور و یافتن پایه های آن

از آن جا که تست دیود بسیار ساده و راحت است، برای ترانزیستور از مدار معادل دیودی آن استفاده می کنیم. ابتدا با روش صحیح و خطا پایه بیس را پیدا می کنیم. بیس پایه ای است که نسبت به دو پایه دیگر مشترک بوده و راه می دهد. از بین دو پایه دیگر، پایه ای که مقاومت بیشتری نسبت به بیس نشان می دهد امیتر و پایه ای که مقاومت کمتری نشان میدهد کلکتور می باشد. همچنین با توجه به معادل دیودی ترانزیستور اگر در هنگام تست، سیم قرمز روی بیس باشد، ترانزیستور از نوع منفی و چنانچه سیم مشکی روی برد باشد، ترانزیستور از نوع مثبت می باشد.

شیوه اتصال ترانزیستور ها

در ترانزیستور همیشه سیگنال ورودی به دو پایه از سه پایه داده می شود و سیگنال خروجی نیز از دو پایه دیگر آن گرفته می شود. بنابراین همواره یک پایه بین ورودی و خروجی مشترک می باشد. نام انواع شیوه های اتصال و یا آرایش ترانزیستور ها با توجه به این پایه مشترک انتخاب می شود. شامل:

1. اتصال بیس مشترک: در این اتصال پایه بیس بین هر دو بخش ورودی و خروجی مدار مشترک است.
2. اتصال امیتر مشترک: مداری است که در آن امیتر بین بیس و کلکتور مشترک است. مدار امیتر مشترک بیشتر از سایر روش ها در مدارهای الکترونیکی کاربرد دارد.
3. اتصال کلکتور مشترک: در این اتصال پایه کلکتور بین هر دو بخش ورودی و خروجی مدار مشترک است.

لازم به ذکر است که هر کدام از اتصال های ذکر شده در بالا، دارای ویژگی های منحصری هستند و مشخصه الکتریکی این مدارات، پاسخ آن ها به سیگنال های ورودی، ضریب تقویت و ... با یکدیگر تفاوت دارد.

ترانزیستور اثر میدان (FET)

در ترانزیستورهای اثر میدان (FET) پایه کنترلی یعنی Gate (گیت) هیچ جریان ورودی‌ای مصرف نمی‌کند. کنترل جریان تنها با اعمال ولتاژ و ایجاد میدان الکتریکی در داخل نیمه‌رسانا انجام می‌شود؛ بنابراین جریان ورودی گیت تقریباً صفر است. این ویژگی باعث شده FET‌ها در مدارهای دیجیتال، ICها، پاور موبایل، CPU، کارت گرافیک و طراحی VLSI به‌طور گسترده استفاده شوند.

انواع FET

FETها به‌طور معمول در دو نوع اصلی تولید می‌شوند:

۱. NMOS (N-channel MOSFET)

کانال از نوع N بوده و با اعمال ولتاژ مثبت به گیت، جریان از Drain به Source برقرار می‌شود.

۲. PMOS (P-channel MOSFET)

کانال از نوع P بوده و با اعمال ولتاژ منفی یا سطح پایین، جریان برقرار می‌گردد.

مزایا و کاربردهای FET

• مصرف توان بسیار پایین

• اشغال فضای کمتر در مدارها

• قابلیت مجتمع‌سازی بالا (اساس ساخت ICهای دیجیتال و CPUها)

• راندمان بالا در سوئیچینگ

• مناسب برای مدارهای فرکانس بالا، تقویت‌کننده‌های RF، پاور موبایل، و بخش‌های مدیریت مصرف انرژی

با این حال نقطه کار FET نسبت به دما بسیار حساس است و تغییرات حرارتی می‌تواند مشخصات گیت و جریان را جابه‌جا کند.

پایه‌های ترانزیستور FET

FET دارای سه پایه اصلی است:

• Gate (G): گیت
  کنترل‌کننده جریان کانال

• Drain (D): درین
  ورودی جریان

• Source (S): سورس
  خروجی جریان

گیت مانند یک کلید الکترواستاتیکی عمل می‌کند که جریان درین–سورس را با کمترین توان ورودی کنترل می‌کند.

نکات مهم درباره حساسیت FET

FETها فوق‌العاده حساس به الکتریسیته ساکن (ESD) هستند.
با یک تخلیه الکتریکی کوچک از بدن انسان نیز ممکن است:

• گیت سوراخ شود

• ترانزیستور تخریب گردد

• نویز یا ناپایداری در مدار ایجاد شود

به همین دلیل در تعمیرات موبایل و الکترونیک، هنگام کار با MOSFETها باید از مچ‌بند آنتی‌استاتیک استفاده شود.

روش تست FET با مولتی‌متر (رنج بازر)

۱. مولتی‌متر را روی بیزر (BUZZER) قرار دهید.
2. پایه گیت (G) را پیدا کنید:

پایه‌ای که نسبت به دو پایه دیگر در یک جهت مقدار کمی رسانایی نشان می‌دهد

و در جهت دیگر مقاومت بی‌نهایت دارد

3. سپس درین (D) و سورس (S) را تشخیص دهید:

معمولاً مقاومت بین Drain–Gate از مقاومت Drain–Source بزرگ‌تر است

به همین دلیل از مقایسه این مقاومت‌ها می‌توان پایه‌ها را تشخیص داد.

رنگ ترانزیستور

بیشتر ترانزیستورهای سیگنال، قدرت و ترانزیستورهای SMD که در برد گوشی موبایل، پاوربانک، لوازم الکترونیکی، منبع تغذیه و مدارهای صنعتی استفاده می‌شوند، به‌طور معمول دارای بدنه مشکی مات یا براق هستند.

علت فنی استفاده از رنگ مشکی در ترانزیستور:

۱. مقاومت حرارتی بهتر

رنگ مشکی جذب و دفع حرارت بهینه‌تری دارد. ترانزیستور هنگام سوئیچینگ یا تقویت جریان داغ می‌شود، بنابراین بدنه مشکی باعث:

• انتقال حرارت یکنواخت

• جلوگیری از تجمع نقطه‌ای دما

• افزایش طول عمر قطعه

می‌شود.

۲. محافظت در برابر نور (Light Shielding)

نور شدید، مخصوصاً نور فرابنفش (UV)، می‌تواند ساختار نیمه‌رسانا را تحریک کند. لایه مشکی اجازه نمی‌دهد نور روی کریستال سیلیسیمی تأثیر بگذارد.
این موضوع در ترانزیستورهای SMD موبایل بسیار مهم است.

۳. نشانه‌گذاری راحت روی بدنه

رنگ مشکی زمینه‌ای مناسب برای چاپ:

• کد قطعه

• شماره سریال

• نوع ترانزیستور

• جهت نصب

• شناسه کارخانه

فراهم می‌کند. این کدها معمولاً سفید یا خاکستری چاپ می‌شوند و روی رنگ مشکی وضوح بسیار بالایی دارند.

۴. مقاومت در برابر اکسید شدن و رطوبت

پوشش مشکی معمولاً از جنس اپوکسی رزین ضدحرارت است.
این رزین:

• در برابر رطوبت

• اکسید شدن

• مواد شیمیایی

• تغییر دما

مقاومت بسیار بالایی دارد و باعث افزایش پایداری قطعه در محیط‌های مختلف می‌شود.

شکل و مدل‌های ظاهری ترانزیستور

رایج‌ترین مدل ترانزیستورها مدل ۳ پایه است. این سه پایه همان B – C – E در BJT و G – D – S در MOSFET هستند.
اما از نظر ظاهری چند نوع فرم‌فاکتور وجود دارد:

۱. ترانزیستورهای DIP یا پایهدار (Through Hole)

دارای سه پایه فلزی کشیده
بدنه معمولاً مشکی قطره‌ای یا استوانه‌ای مانند مدل‌های:

• TO-92

• TO-126

• TO-220

• TO-247 (قدرت بالا)

این‌ها در پاورهای صنعتی، آمپلی‌فایرها و منابع تغذیه کاربرد دارند.

۲. ترانزیستورهای SMD (سطح‌چسب)

بدنه بسیار کوچک
به رنگ مشکی مات
پرکاربردترین نوع در برد موبایل و تجهیزات دیجیتال:

• SOT-23

• SOT-323

• SOT-223

• DFN / QFN MOSFET

۳. ترانزیستورهای قدرت (Power Transistor)

بدنه بزرگ‌تر
دارای هیت‌سینک فلزی
جنس بدنه همچنان مشکی اپوکسی است اما ابعاد بزرگتری دارد.

چرا تقریباً همه ترانزیستورها مشکی هستند؟

• محافظت از کریستال سیلیسیمی

• کاهش نویز نوری

• انتقال حرارت بهتر

• جلوگیری از شکست قطعه در دمای بالا

• هزینه تولید کمتر

کلیه روشهای تست ترانزیستورها در کارگاه آموزش تعمیر موبایل کامتک بصورت عملی میباشد. بطوریکه تعاریف گفته شده و بیشتر روی برد مثال زده میشود. در کارگاه آموزش عملی موبایل کامتک بیش از ۳۰۰ مدل برد گوشی برای تمرین کارآموزان مهیا شده است که تعمیرکار موبایل (استاد کلاس موبایل) کلیه قطعات الکترونیکی برد را با شما کار میکند. جزوه آموزش تعمیر موبایل آورده شده باعث میشود که کارآموزان قبل از شروع هر جلسه تعاریف تئوری را مرور کنند.